Bursadan okurumuz Abuzer Tekinoğlu soruyor: Bünyamin bey, endüstri meslek lisesinden gelen stajyer öğrencileri çalıştırıyoruz. Müdür beyi tanıyorum, bize rica etti. Bunlara harçlık vermek zorunda mıyız, ne kadar vermeliyiz? Bir de bu çocukları nasıl sigortalı göstermeliyiz? SGKdan bize ceza çıkar mı?
Ülkemizde çırak, aday çırak, kalfa, usta gibi isimler altında mesleki eğitim görenler ile okullarda ve işyerlerinde mesleki eğitim gören stajyer öğrencilerin çalışmaları 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile düzenlenmiştir.
Mesleki Eğitim Kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve özel sektöre ait kurum, kuruluş ve iş yerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki eğitim ve öğretim anılan bu kanun ile belirlenir.
Öğrenim gördükleri sırada çalışan bu yarı çalışan/yarı öğrenci kesimlerin bağlı olduğu öğrenim kurumu Yüksekokul gibi yüksek öğrenim kurumları olabileceği gibi meslek liseleri yahut da Milli Eğitim Bakanlığı tarafından sertifikalandırılmış mesleki eğitim veren özel kurslar dahi olabilir.
Bu öğrenciler okullarında aldıkları teorik eğitimin yanında mesleklerinde ustalaşmak için ayrıca işletmelerde pratik bir eğitim daha alır, işi sahasında öğrenirler. Bu pratik eğitim söz konusu mesleki eğitim gören öğrencilerin okullarından mezuniyetlerine ve başarılarına da etki eder.
Stajyer Çalıştırmak Kanunen Zorunludur
Çoğu işletme pek farkında olmasa da stajyer çalıştırmak aslında işyerlerinin keyfine kalmış bir durum değildir.
Mesleki Eğitim Kanunu on ve daha personel çalıştıran işletmelere stajyer çalıştırmayı zorunlu kılmıştır.
Buna göre on ve üzerinde çalışanı bulunan işyerleri çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitim yaptırmak zorundadır.
Çalıştırılması zorunlu öğrenci sayısının hesaplanması sırasında kesirli hesaplamalar tam sayıya tamamlanacaktır. Örneğin 52 çalışanın bulunduğu bir işyerinde 52 * %5 = 2,6 formülüne göre toplamda üç adet mesleki eğitim gören öğrenciyi çalıştırmak zorunludur.
Hesaplama yapılırken görev ve çalışma statüsüne bakılmaksızın işyerinde İş Kanununa tabi olarak çalıştırılan tüm personeller hesaba katılmak zorundadır.
Stajyer Çalıştırmayan İşverene Ceza Var
On ve daha fazla personel çalıştıran ve Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından işletmelerde mesleki eğitim kapsamına alınan, ancak, beceri eğitimi yaptırmayan işletmelere ceza uygulanmaktadır.
Stajyer çalıştırmayan bu işyerlerine, beceri eğitimi yaptırması gerekirken yaptırmadığı her öğrenci için eğitim süresince 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarının 1/3ü nispetinde, yirmi ve daha fazla personel çalıştırması halinde ise 2/3ü nispetinde mesleki eğitime katılma payı ödeme zorunluluğu getirilmiştir.
Bu her ne kadar bir idari para cezası olmasa da zorunlu bir katılım payıdır.
Bu katılım payı hesaplanarak Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Saymanlık Hesabına yatırılmak zorundadır.
Şu kadar ki, eğer Milli Eğitim Bakanlığına mesleki eğitim şartlarına sahip olan işletmelere öğrenci gönderilemez ise bu takdirde işletmelerin katılma payı ödemeleri zorunlu değildir.
Stajyere Ücret Vermek Zorunludur
Mesleki Eğitim Kanunu stajyer ve çırak gibi öğrencilerin alacakları ücreti de düzenlemiştir.
Buna göre aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilmektedir.
Ancak kanun bu öğrencilere ödenecek ücret için bir alt sınır getirmiştir.
Daha açık bir ifade ile stajyer öğrencilerin ücretsiz, bila bedel çalıştırılması kanunen yasaktır, kanunda belirlenen alt sınırın altında ücret ödenemez.
Stajyer ve Çırak Ücretsiz Çalıştırılamaz
Buna göre, işletmelerde meslek eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, asgari ücretin net tutarının yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 30undan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 15inden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30undan aşağı ücret ödenemez.
Ancak altını çizmek gerekir ki, ücret ödenmesi zorunlu olan stajyerler mesleki eğitim veren liselerde, özel mesleki eğitim kurumlarında ve mesleki eğitim veren yüksek okullarda çalışan ve 3308 sayılı Kanun kapsamına giren öğrencilerdir.
3308 sayılı Kanun kapsamına girmeyen ve de mesleki eğitim görmeyen bir öğrenciye fakültesi veya lisesi stajı zorunlu koşsa bile ücret ödeme zorunluluğu bulunmaz. Örneğin İktisat Fakültesinde okuyan ya da mesleki nitelikte olmayan düz bir lisede okuyan öğrenci okulu tarafından staja gönderilse dahi 3308 sayılı Kanun kapsamına girmeyeceği için işverenin ücret ödeme yükümlülüğü doğmayacaktır.
3308 sayılı Kanun kapsamındaki stajyerlere ödenen ücretlerin asgari ücreti aşmayan kısmı Gelir Vergisi Kanunu uyarınca ise her türlü vergiden müstesnadır.
