Memur Haber
Erzurumdan okurumuz Emrullah AKCAN soruyor: Bünyamin bey, babam geçen ay önce vefat etti. Ölmeden önce esnaflık yapıyordu. Babamdan bize maaş kalacak mı? Ne şartları var?Türkiye sosyal güvenlik sisteminde sigortalılara çeşitli hallerde emekli olabilme ve sürekli maaş alabilme imkanı getirilmiş bulunuyor.
Öncelikle; belirlenmiş olan şartları tamamlayan sigortalılar günü geldiğinde emekli olup emekli aylığı almaya başlıyor. Buna, hukuki anlamda, yaşlılık aylığı diyoruz.
Maaş almanın bir başka yolu, özürlü hale gelen sigortalılara daha uygun şartlarla emeklilik imkânı sağlanması. Buna da, hukuki kavram olarak, malullük aylığı diyoruz.
Yine ülkemiz sosyal güvenlik sisteminde sigortalıya halk arasındaki deyimiyle emekli maaşı bağlayan bir başka hal ise, iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu az da olsa meslekte kazanma gücünü kaybetmek. Bu şekilde maaş alanların aylığına da sürekli iş göremezlik geliri denilmekte.
Ölüm Aylığı Nedir?
Sosyal güvenlik sistemimiz ayrıca sigortalının geride kalanlarının maaş alabilmesini de düzenlemiş bulunuyor.
Sigortalının vefat etmesi halinde geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı veya ölüm geliri bağlanabiliyor.
Ölüm aylığı, sigortalının ölümü halinde geride kalan eş-çocuk ve bazı hallerde de ana ve babasına verilen emekli aylığını ifade ediyor.
Ancak şunu belirtmek gerek, her ölen sigortalı için geride kalanları maaş alamıyor.
Zira, ölüm aylığı bağlanabilmesi için ölen sigortalı adına Kanunda gösterilen belirli sürelerde prim ödenmiş olması gerekli.
Ayrıca sigortalının geride kalanlarının cinsiyetine, gelirine ve yaşına göre ölüm aylığının bağlanıp bağlanmayacağı değişebiliyor.
Ölüm Aylığı İçin Prim Ödeme Şartı Var
Bağ-Kur, yeni tabiriyle 4/1-(b) sigortalılığından, ölüm aylığı bağlanabilmesi de belirli şartlara bağlanmış durumda.
İlk şart 02.08.2003 tarihi ve sonrasında ölmüş bulunan bir sigortalının sağlığından asgari 1800 gün sigorta primi ödemesinin bulunması.
Başka bir deyişle, ölen sigortalının ölümü öncesinde en az 5 yıl sigortalılık bildiriminin olması zorunlu.
Ancak, vefat eden sigortalının sağlığında ödediği Bağ-Kurlu günlerin toplamı 1800ü bulmuyorsa bile geride kalanların borçlanma yaparak bu rakamı tamamlamaları mümkün.
Geride kalanlar müteveffa adına askerlik, doğum veya yurt dışı borçlanması gibi borçlanmalar yaparak eksik süreyi tamamlayabiliyor.
Bu şekilde en az 1800 günü tamamlayan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanıyor.
Bağ-Kur Ölüm Aylığında Özel Durumlar
01.08.2003 tarihi öncesinde vefat eden sigortalıların geride kalanlarına ölüm aylığı bağlanması ise özel bir durum arz ediyor.
Bu tarihten önce vefat edenler için 1800 gün şartı aranmadan geride kalanlara ölüm aylığı bağlanabilmesi de mümkün.
Bağ-Kur kapsamında ölüm aylığı alabilmek için ölüm tarihi bu yüzden büyük önem arz ediyor.
Bu çerçevede, geride kalan hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanması için,
– 4 Ekim 2000 tarihinden önce ölmüş olanlar için 1080 gün prim ödemiş olması,
– 4 Ekim 2000 ile 7 Ağustos 2001 arasında ölmüş olanlar için 1800 gün prim ödenmiş olması,
– 8 Ağustos 2001 ile 1 Ağustos 2003 arasında ölmüş olanlar için 1080 gün prim ödenmiş olması,
– 2 Ağustos 2003 tarihi ve sonrasında ölmüş olanlar için ise 1800 gün prim ödenmiş olması şartları aranıyor.
Bu sürelerin tamamlanması için 5510 sayılı Kanun sonrasında borçlanma yapılabilme imkânı da getirilmiş bulunmakta.
Kimlere Ölüm Maaşı Kalır?
Ölüm aylığı temelde ölenin dul eşine (erkek ya da kadın) ve çocuklarına kalmaktadır.
Öte yandan bazı şartlar var ise anne ve babanın da vefat eden oğlu ya da kızından ötürü ölüm aylığı alabilmesi mümkündür.
Ölen sigortalı ister kadın olsun isterse de erkek, geride kalan dul eşi evlenmediği sürece ölüm aylığını alır. Evlenenlerin ise ölüm aylığı kesilecektir.
Bunun dışında hiçbir şekilde; çalışıyor olsalar bile maaşları kesilmez.
Yetim ve Öksüzlere Kalan Maaş
Yine ölen sigortalının;
– Sigortalı olmayan (çalışmayan) malul çocukları;
– Evli olmayan veya evli olmakla birlikte sonradan boşanan veya eşinin ölmesi sonucu dul kalan, sigortalı olacak şekilde çalışmayan ve kendi çalışmasından ötürü gelir veya aylık almayan kız çocukları,
– On sekiz yaşını, ortaöğretim görmesi halinde yirmi yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmayan erkek çocukları,
Bağ-Kurdan bağlanan ölüm aylığı alabilecektir.
Maaş alacak kişinin ölenin mirasını reddetmiş olması dahi ölüm aylığı almasına engel değildir.
Ancak ne zaman ki evlenme, yaşı doldurma, sigortalı çalışmaya başlama gibi durumlar gerçekleşir bu durumda ilgili kişilerin ölüm aylıkları kesilir.
