Türkiye’nin, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış olduğu 23 ülkenin tamamında çalışan vatandaşlarımızın emeklilik hakları bir güvence altına alınmıştır.
Geçen hafta yurtdışı borçlanmasını ayrıntılı olarak açıklamaya başlamıştık. Bu hafta Türk vatandaşlarının sözleşme yapılan ülke ve Türkiye’de çalışması var ise her iki ülkede geçen sigortalılık sürelerinin birleştirilmesinde şu kuralları açıklayacağız.
Türkiye’nin, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış olduğu 23 ülkenin tamamında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri yer almaktadır. Dolayısıyla bu ülkelerin tamamında çalışan vatandaşlarımızın emeklilik hakları bir güvence altına alınmış olup her iki ülkede geçen sigortalılık sürelerinin birleştirilmesinde şu kurallara riayet edilmektedir.
1- Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülke mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkı bir sigortalılık süresinin tamamlanmış olması koşuluna bağlı ise bu mevzuatı uygulayan ülke sosyal güvenlik kurumu diğer ülke mevzuatına tabi olarak geçen sigortalılık sürelerini aynı zamana rastlamamak kaydı ile kendi mevzuatına göre geçmiş süre gibi değerlendirir.
Sigortalının bu uygulama sonrası sigorta yardımına hak kazanamadığı durumlarda taraflar, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış bulundukları üçüncü bir ülkedeki sigortalılık sürelerini de, aynı zamana rastlamamak koşulu ile birleştirirler.
Örneğin; Türkiye ile Almanya arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olmasa Türkiye’de 3 bin 400 gün, Almanya’da 5 bin gün sigortalı çalışması bulunan Türk vatandaşına aylık bağlanamaz.
Ancak, Türkiye ile Almanya arasında yapılan sosyal güvenlik sözleşmesi gereği, sigortalı Türkiye’de emeklilik için aranan yaş koşulunu sağlamış ise prim gün sayısı 3400+5000=8400 gün olarak dikkate alınır ve sigortalıya 8 bin 400 gün üzerinden hesaplanan maaş Türkiye prim gün sayısının toplam prim gün sayısına oranlanmasıyla ödenir.
Yapılan hesaplama sonucu 8 bin 400 gün karşılığı maaş 1500 TL olarak hesaplanmış ise sigortalıya SGK tarafından ödenecek maaş 1500×3400/8400=607 TL olacaktır. Aynı sigortalının 2 sene sonra Almanya sosyal güvenlik mevzuatına göre emekli olma hakkını kazanacağı ve sigortalıya 8 bin 400 gün karşılığı olarak 600 euro maaş hesaplanacağını varsaydığımızda Almanya sosyal güvenlik kurumu (Rant sigortası) tarafından ödenecek maaş 600×5000/8400=357 euro olacaktır. Dolayısıyla sigortalı her iki ülkeden prim gün sayısına tekabül eden oranda iki kısmi maaş yani bir tam maaş alacak sonuç olarak ta sosyal güvence açısından hiçbir hak kaybı yaşamamış olacaktır.
2- Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülke mevzuatına göre yardım hakkının kazanılması şartlarının tespitinde, diğer ülkedeki ilk işe başlama tarihi de dikkate alınır. Diğer bir ifade ile sigortalının ilk defa Türkiye’de sigortalı olması halinde, sözleşme yapılan ülke açısından sigorta başlangıcı Türkiye’deki sigortalılık başlangıcı olduğu gibi tersi biçimde ilk defa sigorta başlangıcı sözleşme yapılan ülkede geçmiş ise Türkiye açısından da sigorta başlangıcı ilgili ülkedeki başlangıç kabul edilir.
Örneğin; İlk defa 1.1.1980 tarihinde Almanya’da sigortalı olan 1.1.1960 doğumlu erkek Türk vatandaşı daha sonra 1990 yılında Türkiye’ye dönmüş ve 10.1.1990 tarihinden itibaren SSK sigortalısı olmuş ise SGK’dan emeklilik açısından sigorta başlangıcı 1.1.1980 tarihi olarak değerlendirilerek kişinin emekli olması için 25 yıl sigorta, 5 bin gün prim ödeme ve 45 yaşını tamamlamış olması yeterli görülür.
İlgili sigortalının Almanya’daki prim gün sayısı 2 bin gün, Türkiye’deki prim gün sayısı ise 6 bin olmak üzere toplamda 8 bin gün ise sigortalıya 25 yıl sigorta, 5 bin gün prim ödeme ve 45 yaşını tamamladı diye 6 bin gün üzerinden tam emekli maaşı bağlanmaz. Sigortalı sözleşme gereği her iki ülkede geçen çalışmalarla emekli maaşı talebinde bulunursa yani sözleşme aylığı isterse bu kez SGK tarafından 25 yıl sigorta, 5 bin gün prim ödeme ve 45 yaş şartına bağlı olarak 2000+6000=8000 gün üzerinden emeklilik maaşı hesaplanıp hesaplanmış maaş 6000/8000 oranı üzerinden ödenir. Sigortalı sözleşme aylığı yerine tam aylık talebinde bulunacak ise bu kez ya 10.1.1990 sigorta başlangıcıyla 25 yıl sigorta, 5 bin 525 gün prim ödeme ve 52 yaş şartını sağlamayı bekleyecek ya da emekli olmasına yetecek kadar yurt dışı borçlanması yapmak suretiyle emekli olacaktır.
Yani bu durumda sigortalının 1 yıl yurt dışı borçlanması durumunda, Türkiye sigorta başlangıcı 10.1.1989 tarihine gelecek emeklilik şartları için 25 yıl sigorta, 5 bin 450 gün prim ödeme ve 51 yaş koşulu gerçekleşmiş olduğundan 6 bin 360 gün üzerinden emekli maaşı bağlanacaktır. Sigortalının Almanya’da emekli olması için aranan yaş şartını sağlaması halinde de Alman sosyal güvenlik kurumu toplam gün sayısı üzerinden maaş hesaplayıp Alman sosyal güvenlik kurumuna ödenen prim gün sayısına oranlı olarak kısmi bir maaş ödemesi yapacaktır.
Haftaya yurtdışı borçlanmasındaki diğer ayrıntıları ele almaya devam edeceğiz.
