İspanya’ da yaşları 55-80 arasında değişen 7 bin 447 kişinin 5 sene süreyle takip edilmeleriyle yapılan araştırmada‘Akdeniz diyeti uygulayanlarda kalp krizi, felç ve ölüm riskinin yüzde 30 daha az olduğu’ tespit edildi (1).
Araştırma üç farklı diyetin uygulanması suretiyle gerçekleştirildi.
Birinci grupta yer alanlara düşük yağlı diyet, ikinci gruptakilere günde 30 gram kuruyemiş (15 gram ceviz, 7.5 gram fındık ve 7.5 gram badem) ağırlıklı, üçüncü gruptakilere ise haftada 1 litre sızma zeytinyağı ağırlıklı Akdeniz tipi diyet uygulandı.
Akdeniz diyeti uygulayanlar bol sebze, meyve, balık yediler ve yemeklerde şarap içtiler; beyaz ekmek yemelerine izin vardı ama kırmızı ve işlenmiş et yememeleri istendi.
Düşük yağlı diyet grubundakiler ise az yağlı mandıra ürünleri, ekmek, patates, meyve, pirinç, sebze ve yağsız balık yediler; yağ, unlu mamuller, kuruyemiş, kırmızı ve işlenmiş et ile yağlı balıklardan uzak durmaları talep edildi.
Yüzde 57’ si kadın olan katılımcılarda tip 2 diyabet, hipertansiyon, sigara tiryakiliği ve kolesterol yüksekliği gibi kalp-damar hastalıkları için en başta gelen risk faktörleri vardı.
Deneklerin tümü de aşırı kilolu veya obez idi ve ortalama vücut kitle endeksi 30 veya ona yakın bir değerdeydi.
Katılanlara total kalori kısıtlaması tavsiye edilmemiş olmakla beraber Akdeniz diyeti uygulayanlar günde 200 kalori daha fazla almış oldular; denekler fiziksel egzersize teşvik edilmediler.
Araştırmanın sonunda 288 kişide kalp-damar hastalıklarıyla ilgili hadiseler ortaya çıktı; bunların 109’ u yağsız diyet grubunda, 96’ sı sızma zeytinyağı grubunda ve 83’ ü de kuruyemiş grubunda görüldü.
Tek tek kalp krizi, felç ve ölümlere bakıldığında sadece Akdeniz diyeti ve felç arasındaki ilişki istatistikî olarak mânâlıydı; felç riski, zeytinyağı ağırlıklı Akdeniz diyeti uygulayanlarda yüzde 33 ve kuruyemiş ağırlıklı diyet yapanlarda ise yüzde 46 az bulundu.
Diyet ilaçtan daha iyi
Araştırmanın başı olan Ramon Estruch şunları söylüyor (2):
“Bu, Akdeniz diyetinin kalp krizi ve felçlerin önlenmesinde faydalı olduğu teorisini destekleyen ilk geniş kapsamlı araştırmadır.
Total yağdaki değişiklikler çok küçüktü ve en büyük fark insanların yedikleri yağın tipindeydi.
Akdeniz diyetinin müspet tesirlerinden sorumlu olan muhtemelen sızma zeytinyağı ve kuruyemişlerdi.
Kalp-damar hastalıklarından ölümlerin Akdeniz ülkelerinde Kuzey Avrupa ve Amerika’ ya göre daha az olmasının sebebi de Akdeniz diyeti olmalıdır.
Biz diyetin ilaçtan daha iyi olduğunu düşünüyoruz.
Akdeniz diyetinin hiçbir yan etkisi de yoktur”.
İngiliz Kalp Vakfı’ ndan Dr. Mike Kanpton da araştırma ile ilgili olarak şu görüşleri dile getiriyor:
“Bu uzun süreli büyük araştırma Akdeniz diyetinin kalp sağlığı için çok faydalı olduğunu, kalp krizi ve felçleri önlediğini gösteriyor.
Bunlar yeni şeyler olmasa da Akdeniz diyetinin kalp-damar hastalıkları riskini azalttığını gösteren araştırmalar gözleme dayalıydı.
Bu çalışma ise bilimsel bakımdan daha değerli çünkü katılımcılar uzun süre takip edildi; verilen diyete uyup uymadıkları laboratuar tahlilleriyle denetlendi.
Sağlıklı bir hayat için tuz, doymuş yağlar ve şekerden fakir dengeli bir diyet uygulanmalıdır ama Akdeniz diyetinin ilacın yerini tuttuğunu söylemek de mümkün değil”.
Colorado Üniversitesinden Robert Eckel de “Diyetle risk azalması statinlerle elde edilenler kadar ama bu çalışmada diyetle statin ve tansiyon ilaçlarını kıyaslanmıyor. Hastalar bu sonuçlara bakarak ilaçlarını kesmemeliler” diyor.
Akdeniz diyeti
Araştırmacılar Akdeniz diyetini ‘bol zeytinyağı, meyve, sebze, kabuklu kuruyemiş, tahıl; bundan daha az balık ve kümes hayvanları; çok az da mandıra ürünleri, kırmızı et, işlenmiş et, tatlı ve yemeklerde bir miktar şarap’ şeklinde tarif ediyorlar.
Amaç kilo kaybı olmadığı için deneklere sıkı mönüler veya kalori hedefleri verilmiyor; bu sebeple de iki sene içinde çalışmadan sadece yüzde 7 katılımcı ayrılıyor. Düşük yağ grubundan ayrılanların sayısı Akdeniz diyeti uygulayanların iki misli kadar oluyor.
Kabuklu kuruyemişler ve sızma zeytinyağı ücretsiz olarak temin edildi. Zeytinyağı olarak da çok az işlenmiş ve daha fazla besin öğesi bulunan sızma yağ verildi.
Bağımsız gözlemciler çalışmayı her iki Akdeniz diyetinde olanlarda daha az problem ortaya çıktığı için beş sene sonra durdurdu.
Araştırmayı yapanların gıda, şarap ve diğer endüstri grupları ile sıkı bağları olmakla beraber sponsorların çalışmanın dizaynı, analizi ve yayınlanmasında rollerinin olmadığı vurgulanıyor.
Gelelim neticeye
BİR: Endüstrinin maniple ettiği tıp bilimi kalp-damar hastalıklarının ve komplikasyonlarının önlenmesinde ilaçtan daha etkili ve üstelik hiçbir yan etkisi olmayan yöntemlerin olduğunu eninde sonunda kabul etmek zorunda.
Bizim Cleveland’ lı meşhur kalp uzmanımız Prof. Dr. Murat Tuzcu’ nun Milliyet’ teki satırları adeta bir ‘kolesterol haplarına vedaya alıştırma’ yazısı (3).
Sayın Tuzcu’ nun bundan sonra ‘statinlerin sanıldığı kadar etkili olmadığını, aksi tesirlerinin sanılandan fazla ve tehlikeli olduğunu’ anlatacağını, daha sonra da ‘Galiba statin kullanmamak daha doğru’ tadında bir yazı kaleme alacağını tahmin ediyorum.
Bakalım bizim ‘statin meftunları’ nasıl kıvıracaklar?
İKİ: Bu araştırma, benim kilo ve vücut kitle endeksini değil ‘kaliteli gıdalarla sağlıklı beslenmeyi’ önemseyen teorimi de destekliyor.
İspanyol meslekdaşlarıma teşekkürler, zahmet etmişler; yazılarımı okusalardı bu kadar yorulmazlardı.
Onlara, benim her gün iki yumurta, iki bardak ayran, haftada bir işkembe çorbası, ayda bir kelle paça ağırlıklı diyetimle bir çalışma yapmalarını tavsiye ediyorum.
KAYNAKLAR
1. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1200303?query=featured_home#t=article
2. http://www.telegraph.co.uk/health/healthnews/9893580/Mediterranean-diet-as-good-as-statins.html
