Mamografi taramalarının sanıldığı kadar “matah” bir şey olmadığını, bundan zarar gören kadınların sayısının fayda görenlerden fazla olabileceğini gösteren araştırmalara her gün bir yenisi ekleniyor.
Bu hafta BMJ isimli muteber tıp dergisinde yayınlanan bir araştırma da BRCA-1 ve BRCA-2 genlerinde mutasyon olan kadınların 20’ li yaşlarda radyasyona maruz kalmaları hâlinde meme kanseri riskinin yüzde 43 arttığını ortaya koydu (1).
Araştırmada, 20 yaşından önce maruz kalınan radyasyonun meme kanseri riskini yüzde 62 oranında artırdığı fakat 30 yaşından sonra riskte bir farklılık olmadığı da belirlendi.
İngiltere, Fransa ve Hollanda’ da 18 yaşın üzerinde olan ve BRCA-1 veya BRCA-2 genlerinde mutasyon tespit edilen 1993 kadının izlendiği çalışmada 850 kadında meme kanseri geliştiği ortaya çıktı.
Bu kadınların yüzde 48’ inin X-ışınlarına maruz kaldığı, üçte birine ise en azından bir kere mamografi yapıldığı saptandı.
Araştırma radyasyonla meme kanseri arasındaki bağlantıyı ispatlamamakla beraber bu ilişkiyi ortaya koyan en geniş kapsamlı araştırması olması bakımından önem taşıyor.
BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonu
Meme kanserlerinin yüzde 10 kadarı genetik faktörlerle alâkalıdır. En büyük risk faktörü de BRCA1 ve 2 ismi verilen genlerdeki mutasyonlardır.
BRCA1 ve 2, meme hücrelerinde DNA’ da meydana gelen hasarların tamirinde gerekli olan proteinleri yapan genlerdir. Bu genlerde mutasyon olması hasarın tamirinde görev alan proteinlerin yapımını bozmak suretiyle meme kanseri riskini artırmaktadır.
BRCA1 ve 2 mutasyonu olan kadınlarda meme kanseri riski 5 misli fazladır. Bu mutasyon her 400 kadından birinde bulunur; Doğu Avrupalı Yahudi kadınlarda daha çok rastlanır.
Radyasyon DNA’ yı bozuyor
Özellikle çocukluk ve buluğ çağında maruz kalınan radyasyonun DNA’ da yarattığı hasarlar meme kanseri için çok önemli bir risk faktörüdür.
DNA’ daki bu hasarları tamir etmekle yükümlü olan BRCA-1 ve BRCA-2 genlerinde mutasyon varsa bu tamirat gerçekleşemez.
Daha önce Fransa' da 1.600 kadın üzerinde gerçekleştirilen bir araştırmada, genetik olarak meme kanserine yatkınlığı olan kadınlarda 20 yaşından önce çekilen akciğer röntgeninin meme kanseri riskini yüzde 54 oranında artırdığını gösteren sonuçlar elde edilmişti.
Araştırmaya göre, bu kadınların 40 yaşına geldiklerinde meme kanseri olma riskleri hiç röntgen çektirmemiş olan kadınlara göre de 2.5 kat fazla idi.
Gelelim neticeye
Hiçbir hastadan çok gerekli değilse röntgen, mamografi, tomografi, anjiyografi, PET gibi insanları iyonlaştırıcı radyasyona maruz bırakan tetkiklerden uzak durulmalıdır.
Özellikle çocuklarda ve gençlerde tek bir akciğer röntgeninin kanser riskini artıracağı unutulmamalıdır.
BRCA genlerinde mutasyon olduğu için meme kanseri riski yüksek olan kadınlarda özellikle 30 yaşından önce meme kanseri araştırması yerine manyetik rezonans tercih edilmelidir.
KAYNAK: http://www.bmj.com/content/345/bmj.e5660
