Lancet isimli tıp dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre 2010 senesinde 7 milyon 600 bin çocuk zatürree, sıtma ve ishâl gibi hastalıklar yüzünden daha 5 yaşına gelemeden hayatlarını kaybettiler.
Dünyanın 193 ülkesinde hane halkı kayıtları ve belgelendirme sistemlerinden faydalanılarak yapılan araştırmada ölümlerin neredeyse yarısının (3 milyon 750 bin) Hindistan, Nijerya, Kongo, Pakistan ve Çin’de gerçekleştiği ortaya çıktı.
Elbette milyonlarca çocuğun daha 5 yaşını göremeden hayata veda etmeleri üzücü ama bu araştırmanın gene de umut veren iki tarafı var.
Birincisi, bu ölümlerin 10 sene öncesine göre senede 2 milyon azalmış, yani 9. 6 milyondan 7.6 milyona düşmüş olması. Bu, büyük ölçüde zatürree, kızamık ve ishâle bağlı ölümlerdeki azalmadan kaynaklanıyor.
İkincisi ise, küçük çocuk ölümlerinin üçte ikisinin zatürree, sıtma, ishâl ve menenjit gibi önlenmesi mümkün olan enfeksiyon hastalıkları yüzünden gerçekleşmiş olması. Bu veriler, gerekli tedbirler alındığı takdirde çocuk ölümlerinin daha da azaltılmasının mümkün olduğunu gösteriyor.
Birleşmiş Milletler(UN), 1990’ larda 1000’ de 100 olan 5 yaş altındaki çocuk ölümlerini 2015 senesine kadar 1000’ de 33’ e indirmeyi, bir başka deyişle üçte iki oranında azaltmayı hedefliyor. 2010’ de 1000’ de 57 orana erişilmiş olması hedeflenen amaca yaklaşıldığını gösteriyor.
Zatürree: Unutulan Çocuk Katili
Her sene 1 milyondan fazla 5 yaş altındaki çocuğun ölümüne yol açan zatürree ülkemizin de önemli sağlık meselelerinden biri.
Zatürreeden ölümlerin bu kadar fazla olmasının iki önemli sebebi vardır. Bunlardan biri teşhisin gecikmesi, diğeri de zatürreeli çocukların ancak yarısının uygun tıbbi tedavi almalarıdır.
UNİCEF ve Dünya Sağlık Örgütü’ nün “Zatürree: Unutulan Çocuk Katili” isimli raporuna göre gelişmekte olan ülkelerde bakım hizmeti veren her 5 kişiden sadece biri zatürreenin hemen tedavi edilmesi gerektiğini gösteren iki ana belirtiyi biliyor. Bu belirtiler nefes darlığı ve solunum sayısının artışıdır.
Teşhis kadar tedavi de önemlidir. Rapor zatürreeli çocukların yüzde 20’ sinden azına antibiyotik verildiğini gösteriyor. Ağır zatürreelerin bakteriyel kökenli olduğu için, etkili antibiyotik tedavinin hayat kurtarıcı olduğu kolayca anlaşılır.
Unutulan Çocuk Katili isimli rapor, zatürreeye bağlı ölümlerin maliyetinin çok yüksek olmadığını, 600 milyon dolarlık bir masrafla 600 bin çocuğun hayatını kurtarmanın mümkün olduğunu bildiriyor.
Solunum zorluğuna dikkat
Zatürreenin klinik tablosu çocuğun yaşına ve zatürreeye sebep olan mikroplara göre farklıdır, ancak yüksek ateş ve öksürük temel belirtilerdir. Küçük bebeklerde öksürük olmadan da zatürree olabilir.
Zatürreenin çok önemli bulguları, nefes alırken kaburga aralıklarının içeriye doğru çekilmesi ve çocuğun solunum zorluğu içinde olmasıdır.
Solunum hızının 1 yaşın altındaki bebeklerde 50’ nin, 2-5 yaş arasındaki çocuklarda 40’ ın ve 5 yaşından büyüklerde de 30’un üzerinde olması zatürree veya başka bir ciddi solunum yolları hastalığının işaretidir. Burun kanadı solunumu, solunumun hırıltılı olması, dudakların morarması da zatürreeye ait belirtiler olabilir.
Zatürree, küçük çocuklarda ateşle beraber uyuklama veya huzursuzluk, karın ağrısı, kusma, ishal veya beslenme bozukluğu ile de karşımıza çıkabilir.
Zatürree tanısı çoğu zaman klinik belirti ve muayene bulgularına dayanılarak konur. Her hastaya akciğer röntgeni çektirilmesi şart değildir.
Risk faktörleri
Düşük doğum tartısı ve prematürelik, anne sütü almama, beslenme bozuklukları, D vitamini eksikliği, evde sigara içilmesi, kalabalık evlerde yaşama, kızamık ve boğmaca aşılarının yapılmamış olması, ailenin sosyo-ekonomik düzeyinin düşük olması çocuklarda zatürree riskini artıran faktörlerdir.
Tedavi evde de yapılabilir
Zatürree, özel durumlar dışında ev şartlarında da tedavi edilebilir. 2 aylıktan küçük bebekler, ağır zatürree belirtileri gösteren çocuklar, tekrarlayan zatürreesi olanlar, altta yatan kalp veya diyabet gibi hastalığı olanlar ile iki günlük antibiyotik tedavisine cevap vermeyenlerin mutlaka hastanede yatırılarak tedavileri icap eder.
Solunum sayısının fazla olması, morarma, uyuklama, inleme, derinin kuruması, çocuğun meme veya mamasını reddetmesi ağır zatürreeyi gösterir.
Tedavi süresi 7-10 gündür
Zatürree, erken tanındığında antibiyotiklere iyi cevap veren ve tamamen geçen bir hastalıktır. Antibiyotik seçimi çocuğun yaşına, hastalığın klinik özelliklerine göre yapılır. Zatürreeye yol açan etkenin belirlenmesi çok zordur ve bu da zaten özel durumlar dışında gerekli değildir. Genel durumun düzelmesi, ateşin düşmesi gibi iyileşme belirtileri ilk 48 saat içinde görülür. Antibiyotik tedavinin süresi 7-10 gündür.
Solunum güçlüğü ve morarma olan bebeklere oksijen tedavisi de uygulanmalıdır. Küçük bebekler daha sık emzirilmeli ve çocuğa yaşına uygun yüksek kalorili besinler verilmelidir. Çocuğun susuz kalmamasına çok önemlidir.
KAYNAK: http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(12)60560-1/abstract
