AB müktesebatına uyum sürecinde adeta iç içe giren ve birlikte uygulanması gereken 5253 sayılı yeni Dernekler Kanunu 23.11.2004 de yürürlüğe girmiş ve 22.11.2001 de kabul edilen 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu da 1.1.2002’de yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun 47-117. maddeleri dernekleri ve vakıfları düzenler. Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hk. Kanunun 7. maddesi derneklere öncelikle medeni kanun hükümlerinin uygulanacağına dair hüküm getirmiştir.
Dernekler mevzuatının tarihi gelişiminde Osmanlı’da Türk-İslam medeniyetinin gereği ve ürünü olarak dünyanın kemiyet ve keyfiyeten en gelişmiş dernek ve vakıfları ve mevzuatı ile uygulaması bulunmaktaydı.[1] 1926’da yürürlüğe giren mülga Türk Medeni Kanununun 53 vd. maddeleri dernekleri ve vakıfları düzenlemekteydi. O günün şartlarına göre bir düzenleme getiren bu hükümler yetersiz kaldığından, daha sonra 1938′ de 3512 s.lı Cemiyetler Kanunu çıkarılmış ve bu üç kez değişikliğe uğramıştır. Bu da gelişen toplum ve şartlar karşısında yetersiz kalınca, 1961 Anayasasına uygun olarak, 1972’de bu alanda 1630 s.lı Dernekler Kanunu çıkarılmıştır.
1982 Anayasasının kabulünden sonra, yeni Anayasanın tüm müesseselere getirdiği yenilik ve değişiklikler gibi; bu Anayasanın ruhuna uygun olarak derneklerde de bazı yenilik ve değişikliklere gidilmiştir. Bunun için 1983’de 2908 s.lı Dernekler Kanunu çıkarılıp yürürlüğe konmuştur. Bundan önceki derneklerin, kendilerini bu yasa hükümlerine intibak ettirmeleri de öngörülmüştür. Bu kanunda da çeşitli yenilik ve değişiklikler yapılarak uygulanmıştır.
Bu kanunla birlikte dernekleri ve vakıfları ilgilendiren diğer mevzuatta gelişen yeni hukuk anlayışı ve değerlerine uymayan değişiklikleri yapma ihtiyacı doğmuştur. Nitekim bu amaçla Rapor hazırlanmıştır.[2] Bu çalışma, derneklerle ilgili mevzuat ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada Türkiye Cumhuriyeti mevzuatının Avrupa Birliği standartlarına uyum sağlayabilmesi amacıyla dernekler mevzuatındaki yetersizliklerin saptanması ve mevzuat değişikliği önerileri geliştirilmesi amaçlanmıştır. [3]
2908 s.lı bu yasa da AB müktesebatına uyum sürecinde yürürlükten kaldırılarak yerine 5253 sayılı yasa 23.11.2004 de yürürlüğe girmiştir. Halen yürürlükte bulunan Dernekler Kanunu ve ilgili diğer yasalar ve vakıflar yasa ve tüzükleri ile Türk Medeni Kanunu, Anayasadan sonra, dernekler-vakıflar hukukunun çerçevesini çizmekte ve çalışmalarımızın ana konularından birini teşkil etmektedir.
Dernekler özel hukuk tüzel kişisi olup, Türk Medeni Kanununun 48. maddesinde belirtilen tüm hak ve yetkilere sahiptir. Türk Medeni Kanununun 47-55 Maddeleri Tüzel Kişilerle, 56-100. Maddeleri Derneklerle, 101-117. Maddeleri Vakıflarla ilgili hükümleri ihtiva etmektedir. Örneğin: MK m. 51 de “Tüzel kişinin yerleşim yeri, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yerdir.” denilir. Bu hüküm M.48 gibi aynen Dernek ve vakıflar için de geçerlidir.
Bir malvarlığının ebedi olarak toplumun yararına tahsis edilmesini hedef alarak, insani görevlerin yerine getirilmesi, yoksula yardım ve koruma duygusu ile teşkil edilen vakıflar; Türk Milleti’nin yüce hasletlerinden olan insanlık sevgisinin en eski ve etkili ürünüdür. Vakıfların toplumsal yaşamımızdaki hizmetlerini şöyle sıralayabiliriz: Sağlık hizmetleri, Eğitim ve öğretim hizmetleri, Dini ve Hayri hizmetler, Aş evi hizmetleri, Sosyal hizmetler, Sanat ve kültür hizmetleri, Ayni ve nakdi para yardımı, Milli savunma hizmetleri, İktisadi hizmetler, Ulaştırma hizmeti, Spor hizmetleri vb.[4]
STK’da ileride olmasına rağmen Türkiye’de KOBİ’lerin durumu AB’ye göre arzu edilen seviyede değildir. Bu işletmelerin üretim, istihdam, ihracat gibi konularda başarılı olarak AB standartlarını yakalaması Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girme başarısında anahtar rol oynayabilecektir. Türkiye ekonomisinin yapısı incelendiğinde burada da KOBİ’lerin ekonominin temel taşı durumunda olduğu görülecektir. Dolayısıyla bu işletmelere gereken önem verilirse, amaçlanan ekonomik hedeflere ulaşmak hızlı olacaktır.
Bu çerçevede dernek ve vakıflar ile bunların dışındaki kâr amacı gütmeyen kuruluşlar, Plâtform ve istihdam yaratan KOBİ’lerin desteklenmesi, bunlar için uygun koşullu kredi olanaklarının yaratılması, sosyal masraflarının düşürülmesi, bürokratik engeller içinde boğulmalarının önlenmesi AB müktesebatında ön görülmüştür.
AB’ye girme aşamasındaki TC KOBİ, Dernek, ve Vakıflar mevzuatı, maliye ve muhasebesi AB’ye uyum yenilik ve değişiklikleri; ilgili kurumlarda umuma açık yayınlanmakla birlikte elektronik ortamlarda da kolayca bulunup takip edilebilecek ve yapılan açıklamalardan ve mesleki tecrübelerden de istifade edilebilecek hale getirilmelidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
1- ERDOĞAN Mustafa, Liberal Toplum Liberal Siyaset, s. 206. Liberte Y., 1988.
2- TAYLOR C., Modes of Civil Society, Public Culture, 3/1, s.111. 1990.
3- ТОКТОБАЕВ Б.Т., УЧАР Б., СЕЛПИЕВА Нургул, Кыргызстан Реформалоонун Учурдагы Укуктук Негиздери, Маселелери, Алардын Чечилиши Жана Актуалдуу Түрк Дүйнөсүнүн Маселелерине Таасири, 6- Ел аралык Түрк дүйнөсү конгросу, Джалалабад КР.,2008; Sivil Ve Özel Girişimin Türk Dünyası Güncel Sorunlarının Çözümüne Katkısı, 6. UA Türk Dünyası Kongresi, 2008 Calalabat KC.
4- UÇAR Bilal, 1983-1991 TC HÜKÜMETLERİNİN ÇALIŞMA HAYATI – İSTİHDAM VE İŞSİZLİK POLİTİKASI VE İCRAATI ISBN 975-8158-05-8 1991 İstanbul Üniversitesi Master Tezi 230 sayfa 16×24 cm, Ankara, KASIM 2006 ZY GÜVEN Zülfikar Yayıncılık; (ANAP HÜKÜMETLERİNDE) ÇAĞ ATLARKEN ISBN 975-8158-01-5 İsmiyle Master Tezi yayınlandı 1. Baskı 200 sayfa. Ankara,1998 Ocak. ZY GÜVEN Zülfikar Yayıncılık; Түрк Дүйнөсү Өнугүүсүнө Уюм, Фонд, Кичи Жана Орто Ишкана Таасири, Кыргыз Р. Чүй Университети- TC TICA, 2009 – Жыл Бишкек, Кыргызстан.(baskı aşamasında)
5- UÇAR Bilal vd, Yeni Dernekler Mevzuatı; Yeni Dernekler Kanunu ve İlgili Mevzuat; Dernek – Vakıf Mevzuatı; Açıklamalı, Gerekçeli, ilgili Mahkeme Kararları ve Tüm Hükümleriyle DERNEKLER HUKUKU; Dernek-Kulüp- Vakıf İle KOBİ Vb İşletmesi Maliye Muhasebe Vergisi, Adalet Ankara.
6- YAYLA Atilla, BIÇAK Vahit, UÇAR Bilal, Türkiye Cumhuriyeti Dernekler Mevzuatının Avrupa Birliği Standartlarına Uyumu Ön-Raporu, LİBERAL DÜŞÜNCE TOPLULUĞU Ankara, Ekim 2001.; TC Dernekler Mevzuatının AB Uyumu Raporu ISBN 975-8158-04-X 2. Baskı,35 sayfa 21×30 cm, Ankara Kasım 2001 Liberal Düşünce Topluluğu Yayınevi. 50 sayfa 16×24 cm, Ankara, KASIM 2006 ZY GÜVEN Zülfikar Yayıncılık
[1] UÇAR Bilal vd, age.
[2] YAYLA Atilla, BIÇAK Vahit, UÇAR Bilal, Türkiye Cumhuriyeti Dernekler Mevzuatının Avrupa Birliği Standartlarına Uyumu Ön-Raporu, LİBERAL DÜŞÜNCE TOPLULUĞU Ankara, Ekim 2001
[3] YAYLA A. vd, age.
[4] UÇAR Bilal vd, age.
