Neredeyse her gün sert plastiğin ana maddesi olan bisfenol A (BPA) isimli kimyasal maddenin insan sağlığı üzerine olumsuz etkilerini gözler önüne seren yeni bir araştırma yayınlanıyor. Environmental Health Perspectives isimli dergide yayınlanan geniş çaplı bir araştırmaya göre insanların maruz kaldıkları BPA miktarı arttıkça kandaki erkeklik hormonu olan testosteron düzeyleri de buna uygun olarak artıyor. Araştırmada, İtalya’ da yaşları 20 ile 74 arasında değişen 715 kişinin serumlarında testosteron ve 17 beta-estradiol ile 24 saatlik idrarlarında BPA miktarları ölçüldü.
Bir günde idrarla atılan BPA miktar 5.63 mikrogram olarak bulundu. Erkeklerde, genç yaştakilerde, belçevresi geniş ve kilosu fazla olanlarda daha yüksek miktarlara rastlandı. Kadınlardaki BPA miktarları ise erkeklere oranla çok daha düşük bulundu.
Sonuçta idrarla atılan BPA ne kadar fazla ise serum testosteron düzeylerinin de o kadar yüksek oldukları belirlendi. BPA ile estradiol arasında bir ilişki belirlenmemiş olmakla beraber, daha ileri incelemelerde menopoz öncesi kadınlarda seks hormonlarını bağlayan globülin dzüeylerinin de maruz kalınan BPA’ dan etkilendiği ortaya çıktı.
YORUM
Bir Avrupa ülkesinde yapılan bu ilk büyük araştırma, insanların rutin olarak maruz kaldıkları BPA miktarlarının hiç de önemsiz olmadığını ve vücuda giren BPA arttıkça da erkeklerde kan testosteron düzeylerinin buna paralel olarak arttığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
BPA ve benzeri kimyasal maddelere çevresel hormonlar veya hormon sistemini bozan maddeler (endocrine disrupter) ismi verilmektedir. Bunlar seks hormonların reseptörlerine bağlanmakta ve bunları aktive veya inhibe etmektedirler. Bunun sonucu olarak da tabii hormonlar tarafından tetiklenen olaylar etkilenmektedir. BPA’ nın tiroit hormonlarını ve pankreas fonksiyonlarına tesir ettikleri de bilinmektedir.
Gelelim neticeye
İnsan sağlığını olumsuz şekilde etkilediği sayısız araştırma ile gösterilen BPA’ ya karşı özellikle hamile kadınların ve küçük çocukların titizlikle korunmaları gerektiğini ilgililere ve ilgisizlere bir kere daha hatırlatıyorum. Bunun için de başta plastik biberonlar olmak üzere tüm yiyecek ve içecek kaplarında BPA kullanılmaması gerekiyor.
Her eve lâzım bilgiler
BPA, günlük hayatta çok sık kullanıldığımız sayısız üründe bulunan polikarbonat plastik ve epoksi resinlerin ana maddesidir. BPA ayrıca, termal kâğıtların kaplanması, PVC plastiklerin üretimi ve fren sıvılarında olduğu gibi bir katkı maddesi olarak da kullanılır. Kompozit diş dolguları ve protezleri de çeşitli BPA bileşiklerinden üretilir. Kimya endüstrisi 2006 senesinde 3.8 milyon ton BPA üretmiştir. Üretimi, işlenmesi ve geri dönüşümü sırasında göl ve nehirlere de karışarak suları da kirletebilir.
Polikarbonatlar çok sert, sağlam, suya ve radyasyona dayanıklı ve elektriği iletmeyen özelliklere sahiptir. Mobil telefonlar, su ısıtıcıları, kahve makineler, bilgisayarlar, CD ve DVD’ ler, biberonlar, yiyecek-içecek kutuları, bardakları, şişeleri ve saklama kapları, motosiklet kaskları, diyaliz ekipmanı gibi tıbbi malzemeler polikarbonatlardan üretilir.
Epoksi resinler ise sıvı şeklindedirler ama sertleştirici bir madde ilavesiyle katı, erimeyen kimyasallara dirençli plastiklere dönüşürler. Yiyecek ve içecek kaplarının ve su depolarının iç yüzeyleri, döşemeler, cilalar, elektronik ürünlerin basılı çevrim kartları, tenis raketleri ve sörf tahtası gibi çok tabakalı malzemeler, yapıştırıcılarda bulunur.
KAYNAK
Galloway T et al: Daily bisphenol A excretion and ssociations with sex hormone concentrations: results from the InCHIANTI adult population study. Environ Health Perspect 2010; DOI:10.1289/ehp.1002367.
