Anayasa Mahkemesi, CHP’nin anayasa değişiklik paketinin iptal başvurusunu kabul etti. Anayasa Mahkemesi, 111 milletvekilinin açtığı davaya ilişkin ilk incelemesini yaptı. Dava dosyasında eksiklik bulunmadığına karar veren Anayasa Mahkemesi, “İptal başvurusunun şekil yönünden incelenmesine” karar verdi.
Anayasamızın 148.maddesindeki;”Anayasa Mahkemesi, anayasa değişikliklerini şekil bakımından inceler.” hükmü ile bu açıklamalar paralellik göstermektedir.
Anayasamızın 148.maddesinde; anayasa değişikliklerinin şekil bakımından denetiminin teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlı olduğu hükmü yer almaktadır.
Anayasa Mahkemesi E.2007/72, K.2007/68 sayılı kararında aynen: “… Kabul edilen yasa, Anayasa hükmü haline gelir ve esas yönünden denetimi olanaksız olup, şekil yönünden ise 148. maddede belirtilen çerçeve içinde denetlenebilir.”Bir önceki kararda da “Anayasanın 148. maddesinde, Anayasa değişikliklerinde Anayasa Mahkemesine tanınan denetim yetkisi, teklif, oylama çoğunluğu ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartlarına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlanmıştır. Esas yönünden denetime olanak tanınmadığı gibi 148. maddede tüketici biçimde sayılan koşulların dışında şekil yönünden denetim yapılması olanaksızdır.” değerlendirmesiyle hukuksal durum ifade edilmiştir.
Hukuksal durum bu olmakla birlikte, Anayasa Mahkemesi şekil bakımından denetimi farklı değerlendirmektedir.
Kamuoyunda, türban yasası olarak bilinen anayasa değişikliğinin iptalinde, Anayasa Mahkemesi, Cumhuriyetin nitelikleri ve anayasanın değiştirilemeyecek hükümlerinden hareket ederek, Anayasanın 148.maddesindeki düzenlemelerin özüne aykırı olarak esas bakımdan denetim yaptı.Anayasa Mahkemesinin 5/6/2008 tarih ve E.2008/16, K.2008/116 sayılı kararında, sözkonusu yasanın, Anayasa’nın 2., 4. ve 148. maddeleri gözetilerek İPTALİNE karar verildiği ifade edildi.
Anayasa Mahkemesinin, Cumhuriyetin nitelikleri ve anayasanın değiştirilemeyecek hükümlerinden hareket ederek, anayasa değişikliklerini esas bakımından denetlemesi hukuksal dayanaktan yoksundur. Çünkü, Anayasanın 148.maddesinde, şekil bakımından denetimin teklif ve oylama çoğunluğuna ve ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlı olduğu sayma yöntemiyle açıkça belirtilmiştir.
Anayasa değişikliklerinin esas bakımından denetlenmesinin sınırlanmasının anayasa hukuku ve siyaset felsefesi açısından da önemli sonuçları vardır. Anayasa değişikliklerinin, Anayasa Mahkemesi tarafından esas bakımından denetlenlenmesi, anayasa mahkemesinin parlamentonun yerini alması anlamına gelir.Parlamento ve siyasal iktidarlar asli güçlerini kaybeder. Böyle bir yaklaşım parlamentoyu ve siyasal iktidarları, Anayasa Mahkemesine bağımlı hale getirir. Anayasal kurallar, toplumsal değişimin gerisinde kalır.Kısaca, herhangi bir anayasal kural Anayasa Mahkemesi izin vermedikçe değiştirilemez. Anayasa değişikliklerinin esas bakımından denetlenmesinin sonuçları demokratik bir toplumda kabul edilemez.
CHP’nin anayasa değişiklik paketinin iptal başvurusunun olası sonuçları:
1-●●●)CHP, anayasa değişikliklerinin oylanmasında gizlilik kuralına uyulmadığını, bu nedenle paketin tümünün iptal edilmesini talep etmektedir.Anayasa Mahkemesi, anayasa değişikliklik paketini anayasanın 148.maddesine uygun olarak şekil bakımından incelerse iptal başvurusunun reddedilmesi yüksek bir olasılık olmakla birlikte, değişiklik paketinin tümü iptal edilebilir.
2-●●●)Anayasa Mahkemesi, şekil yönünden inceleme adı altında Cumhuriyetin nitelikleri ve anayasanın değiştirilemeyecek hükümlerinden yola çıkarak anayasa değişiklik paketini esas bakımından inceleyip denetleyebilir.Esas bakımında denetim yapılması durumunda, anayasa değişiklik paketindeki Anayasa Mahkemesinin ve HSYK’nın yapısını düzenleyen maddelerin iptal edilmesine kesin gözüyle bakılabilir.Çünkü, sözkonusu maddelerin Anayasanın 2.maddesinde yer alan hukuk devleti ilkesine, değiştirilmesi teklif edilemez maddeleri düzenleyen Anayasanın 4.maddesine aykırı olduğu düşünülmektedir.
3-●●●)Anayasa Mahkemesi eski raportörü Osman Can’ın, Anayasa Mahkemesinin kendisine yasaklanmış olan alana müdahale etmek suretiyle, açık ve ağır bir anayasa ihlali gerçekleştirmesi durumunda, Parlamentonun ve siyasal karar mekanizmalarının buna hukuksal geçerlik kazandırmaksızın, referandum sürecini devam ettirmeleri önerisinin ise uygulanabilir olmadığı ve teorik düzeyde olduğu düşünülmektedir.Zira, hukuk sistemimiz içinde en yüksek konuma sahip olan Anayasa Mahkemesinin kendisine yasaklanmış olan alana müdahale ettiğini, açık ve ağır bir anayasa ihlali gerçekleştirdiğini tespit edecek bir yargı organı bulunmamaktadır.
4-●●●)Anayasa Mahkemesi, anayasa değişiklik paketinin iptal başvurusunu referanduma kadar görüşüp karara bağlamazsa farklı durumlar ortaya çıkabilir.
Anayasa değişiklik paketi referandumda kabul edilmezse, iptal başvurusu konusuz kalır.
Anayasa değişiklik paketi referandumda kabul edilirse, halkın kabul ettiği anayasa kuralını, Anayasa Mahkemesinin iptal etmesi demokratik ve hukuk devleti ilkeleri ile bağdaşmaz.
