Medya, sağlıkla ilgili ‘skandal haberlere’ bayılıyor. Geçen hafta katarakt ameliyatı için İzmir’ de bir tıp fakültesi hastanesine yatan 55 yaşındaki bir kadının yanlışlıkla rahminin alınması da… Ankara’ da Dr. Zekai Tahir Burak Hastanesinde son bir haftada 27 bebeğin ölmesi… de medyaya ‘ilaç gibi’ geldi. Son senelerde tıbbi yanlışlarla ilgili haberlerde adeta bir patlama yaşandığı gözle görülüyor, ama gerçekten yanlışlar mı artıyor, yoksa bunların haberleştirilmesi mi artıyor tam bilemiyorum.
Tıbbi yanlışlar komedyası
Bu konuda yazılmış bir kitap bile var. Eski RÜTÜK Başkanı Nuri Kayış Türkiye’ deki doktor hatalarını ‘Neşter Bazen Yanlış Keser’ isimli kitabında anlatıyor: Estetik operasyon yüzünden tanınmayacak hale gelenler… Anestezi sonrası akıl hastalığına yakalananlar… Hasta gözü yerine sağlam gözü alınanlar… Yanlış alçı nedeniyle kolunu kaybedenler… Tek kollu cerrahın girdiği ameliyatlar… Kürtaj kurbanı kadınlar… İçki sofrasında telefonla kalp ameliyatı yöneten profesörler…
İyi ama, bu tür hatalar yalnız bizde olmuyor ki. Hatta, bunlara tıbbi imkânların, teknolojinin en ileri olduğu ülkelerde daha fazla bile rastlanıyor. Meselâ, Amerikan Tıp Enstitüsü, bizim zenginlerin ‘sivilcelerini göstermeye, kıllarını aldırmaya, burun etlerini yaktırmaya gittikleri’ bu ülkede her yıl ortalama 100 bin insanın tıbbı hatalar yüzünden hayatlarını kaybettiklerini bildiriyor.
Rapora göre, tıbbi hatalar, ölüm sebepleri sırlamasında kalp-damar hastalıkları, kanserler, beyin damarı hastalıkları ve KOAH’ tan sonra 5. sırada yer alıyor.
Archives of Surgery isimli muteber bir tıp dergisinde 2006’ da yayınlanan bir makalede Amerika’ da yılda ortalama 2 bin 600 kişinin yanlış ameliyat kurbanı olduklarının tahmin edildiği ileri sürülüyor.
Daha geçen gün de İngiltere’deki Hereford County Hospital’ da bir hastalığı bulunmadığı söylenerek taburcu edilen 17 kişinin kanser hastası olduğu, aralarında radyoterapi tedavisi görenlerin de bulunduğu 14 kişiye ise yanlışlıkla kanser teşhisi konulduğu açıklandı.
Dünyanın en iyi estetik cerrahlarından biri olarak bilinen ve bugüne kadar 15 bin kişiyi ameliyat ettiği söylenen Michel Maure, 96 hastasının şikâyetçi olması üzerine kayıplara karışıyor; şimdi Fransız polisi tarafından her yerde aranıyor.
Hataların sebepleri
Tıbbi hatalar, hemşireler, laborantlar, teknisyenler, hastabakıcılar… gibi yardımcı sağlık personeli, eczacılar ve tabii hastaların kendilerinden de kaynaklanabilir, ama tıbbi hata diyince akla ilk gelen tabii ki doktorlardır.
Tıbbın hata kabul etmeyen bir mesleklerin başında geldiğini söylemeye gerek yok. ‘Aşçının hatasını mayonez, mimarın hatasını mermer, doktorun hatasını toprak örter’ sözü boşuna söylenmemiştir.
Elbette her insan gibi doktorlar da istemeden hata yapabilirler. Eğitim yetersizliği… tecrübe ve beceri eksikliği… dikkatsizlik… umursamazlık… iş yoğunluğu… yorgunluk-uykusuzluk… uygun olmayan ve yetersiz çalışma şartları… bu hataların başta gelen sebepleridir.
Tıbbi hatalar nelerdir
Doktorlar tarafından yapılan tıbbi hataları teşhis ile ilgili olanlar, ilaç tedavisi ile ilgili olanlar ve cerrahi girişim ile ilgili olanlar şeklinde başlıca üç grupta toplayabiliriz.
Teşhis ile ilgili hatalar, teşhisin yanlış veya geç konmasından veya teşhis için uygulanan girişimlerden kaynaklanabilir. Burada bir hasta için gerekli olan bir teşhis yönteminin uygulanmaması kadar, gerekli olmayan işlemlerin yapılması da tıbbi hata olarak değerlendirilmelidir.
İlaçlarla ilgili hatalar tıbbi hataların en sık rastlananıdır. Yanlış ilaç verilmesi, ilaç dozunun uygun olmaması(dozun az veya yüksek olması), yanlış uygulama yöntemi (damara zerk edilmesi gereken bir ilacın kas içine verilmesi), tedavi süresinin yanlışlığı(gereğinden kısa veya uzun tedavi), ilacın uygun olmayan aralıklarla verilmesi, diğer ilaçlarla etkileşimin dikkate alınmaması, hastanın alerjik olduğu bilinen ilacın verilmesi… bunların başlıcalarıdır. Yanlış gruptan kan nakli, kanla bulaşan hastalıklar bakımından denetlenmemiş kan nakli… gibi kan transfüzyonlarında yapılan hataların da bu grupta değerlendirilmesi gerekir.
Cerrahi girişimle ilgili hatalar’ ın başlıcaları ise, hasta için doğru cerrahi tekniğin ve yöntemin seçilmemesi, cerrahi girişimin zamanlaması, girişim için gerekli bilgi, tecrübe ve beceriye sahip olunmaması ve yanlış ameliyatlardır.
Yanlış ameliyat denince aslında dört farklı şey anlaşılması gerekir: Birincisi ‘yanlış hastanın ameliyat edilmesi’. İkincisi hastanın ‘yanlış tarafının ameliyat edilmesi’; meselâ sağ dizi yerine sol dizinin açılması. Üçüncüsü ‘yanlış yerden ameliyat edilmesi’; meselâ yanlış omura veya yanlış parmağa cerrahi girişimde bulunulması. Dördüncüsü de ‘yanlış cerrahi tekniğin uygulanması’.
Anestezi ile ilgili, meselâ uygun anestezi şeklinin seçilmemesi, anestezi süresi, kullanılan ilaçlarla ilgili hatalar da cerrahi hataların bir alt grubu olarak değerlendirilmelidir.
