Çoğu zaman birkaç günde birazcık ateş, biraz kırgınlık, biraz burun akıntısı, genizde yanma, hafif öksürük… derken geçip gidiveren ve tartışmasız ‘dünyanın en sevilen hastalığı’ olarak kabul edilen soğuk algınlığı bazen başımıza olmadık işler de açabiliyor. ‘Oh ne güzel; bir iki gün işten, okuldan kaytarırım…’ derken, yatak döşek yatmak zorunda kalabiliyorsunuz; hatta hastanelere ve yoğun bakım servislerine düşmeniz bile mümkün.
Soğuk algınlığı veya halk arasında üşütme olarak bilinen hastalık virüslerinin yol açtığı bir üst solunum yolları enfeksiyonu. Hasta kişilerin hapşırması, öksürmesi sırasında havaya saçılan virüslerin solunmasıyla veya bu virüslerle kirlenmiş eşyalara temas edilmesiyle bulaşıyor. Ancak hastalığın soğuk ile de üşütme ile de ilgisi var. Soğuk havaya maruz kalmak, yağmurda ıslanmak, gereğinden az giyinmek… de burun mukozasının direncini zayıflatarak burada uyku halinde bulunan virüslerin uyanmasına ve hastalığın ortaya çıkmasına sebep oluyor.
Soğuk algınlığı en çok sonbahar ve kış aylarında görülüyor. Bunun birkaç sebebi var. Birincisi, bu mevsimlerde insanlar zamanlarının çoğunu kapalı mekanlarda geçirdikleri için hastalığın bulaşması daha kolay oluyor. İkincisi, bu aylarda havanın soğuk ve nemin düşük olması virüslerin daha çok üremesini sağlıyor. Dışarıda soğuk havanın ve kapalı ortamda ısınmış havanın burun deliklerini kurutması da hastalığın oluşumunu kolaylaştıran faktörler. Tabii bunlara bir de bugünlerde üşütmenin daha kolay olmasını da eklemek lazım.
200’ den fazla virüs var
Soğuk algınlığının başta rinovirüsler olmak üzere koronavirüsler, parainfluenza virüsleri, RSV, adenovirüsler… gibi pek çok etkeni var. Bunların alt tiplerini de hesaba katacak olursak 200’ den fazla virüsün soğuk algınlığına yol açabileceği söylenebilir.
Soğuk algınlığı ekseriya sadece burun ve boğazı ilgilendiren bir hastalık olmakla beraber, bazen larenjit (ses telleri iltihabı), trakeit (ana nefes borusu iltihabı), bronşit, sinüzit ve zatürree gibi komplikasyonlara da yol açabiliyor.
Soğuk algınlığı daha çok çocukların hastalığı. Küçük çocuklar yılda 6 ila 10 kez soğuk algınlığına yakalanırlar; büyüdükçe sayı azalmaya başlar. Çünkü geçirilen her enfeksiyon bağışıklık bırakır. Erişkin bir insan yılda ancak 2-3 kere soğuk algınlığı geçirir. 60 yaşından sonra ise bu sayı yılda birden bile azdır.
Hastalar soğuk algınlığının şiddetini üşütmenin derecesiyle ilgili sanırlar. Bunu da ‘Üzerinize afiyet, çok fena üşütmüşüm’ sözü ile ifade ederler. Oysa soğuk algınlığının şiddeti üşütmeyle değil, doğrudan hastalığa sebep olan virüslerle ilgilidir. İnsanlar hiç soğuğa maruz kalmadan hasta bir kişiden alacakları virüsle de ‘çok fena üşütebilirler.’
Ölümcül adenovirüsler tekrar ortaya çıktı
Nitekim geçtiğimiz aylarda Amerika’ da yeniden ortaya çıkan bir soğuk algınlığı virüsünün bir buçuk yıl içinde pek çok insanda ağır hastalık tabloları ve ölümlere yol açtığı anlaşıldı.
İlk olarak 1950’li yıllarda keşfedilen adenovirüslerin 50’ den fazla türü var. Bunların çoğu erişkinlerde hayatı tehdit etmeyen ve kendiliğinden geçen soğuk algınlığına, daha seyrek olarak da mide bağırsak enfeksiyonları, göz iltihabı ve sistit gibi hastalıklara sebep oluyor. Bazı türleri ise yaşlılarda, yeni doğan bebeklerde ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde bronşitten zatürreeye kadar ölüme kadar gidebilen ağır tablolara yol açabiliyor.
İlk defa 1955 yılında Hollanda’ da ve 14 yıl sonra Avrupa’ da askerler arasındaki salgınlarla tanınan, ama daha sonra ortadan kaybolan ‘tip 14 adenovirüsler’ son zamanlarda adeta yeniden hortlayarak Amerika’ da en az 10 kişinin ölmesine yol açtı.
Adenovirüslere etkili özel bir ilaç yok. Sadece hastalık belirtilerini ve bronşit, zatürree gibi komplikasyonları tedavi etmek mümkün olabiliyor. Salgınlar sırasında topluma karışmamak da alınabilecek tek tedbir.
Zırt pırt Amerika’ ya gidenlere duyurulur.
