66 yıldan beri söyler, yazarım… Çok sayıda eser, araştırma, makale ve derlemeler sahibiyim. Yayınlanmış 84 eser arasında, Bayburt’la ilgili 6 kadar kitabım mevcuttur. Bayburt’la ilgili en çok eseri bulunan bir kişi olarak tanınmış, bilinmiş bir Bayburt Sevdalısıyım.
Zaman zaman yazdığım, konferanslarımda kullandığım “BAYBURT İÇİN SATIR BAŞLARI”NI yeni sıralamak istiyorum
1-Dünyanın en büyük ve uzun ömürlü imparatorluğu Osmanlı’nın son kalesi, bölünmez bütünlüğü esas olan Anadolu’da Bayburt ve Bayburtlu olmak ayrı bir özellik ve güzellik taşır.
Çeşitli kaynak ve iddialara göre Türkiye ve Dünyanın çeşitli yerlerinde BEŞ MİLYON Bayburtlu vardır.Türkiye haricinde, Çin, Japonya, Avustralya, İran, özellikle Tebriz, Azerbaycan, Kafkasya, Mekke/Medine, Almanya Hollanda, Fransa ve diğer yerler…
2- 571, 724, 1453 önemli tarihlerinin toplamı 13 rakamını meydana getirir. Bu tevafuk, 724 Bayburt fethi ile buluşur, birleşir.
Sahabe, Peygamber sancaktarı, Şark Komutanı Abdülvehhap Gazi (Vehap Sultan) Bayburt fetih kumandanıdır. Kabr-i şerifleri Duduzar (Erenli) köyündedir. İstanbul’un mânevî fatihi Eyüp Sultan ile dâva ve gönül arkadaşıdır.
“EYÜPSULTAN, KARDEŞ VEHAP SULTAN,
BİRİ GARBA, BİRİ ŞARKA KOMUTAN.
İKRÂM-I FEYZİNİ ALIRLAR HAKTAN,
İSTANBUL İLE KARDEŞTİR BAYBURT’UM”
diyen Zihni, bu gerçeği dile getirir. Medine ışığını Anadolu’ya getiren gönül sultanlarından iki sultan…
3-BAYBURT coğrafyasında 123 Sahabenin kabirleri vardır.
4-Battal Gazi makamı Duduzar(Erenli), Dedemkorkut’un babası Kazan Han’ın kabirleri Masat (Dedekorkut) köyünde olduğu birçok araştırmacılar tarafından belirtilmektedir.
5-BAYBURT: Anadolu kültür ağacının ilk çekirdeği, ilk beşik, birinci medeniyet merkezi, ikinci Hayber, İkinci Plevne’dir.
6-Hazreti Ali’nin oğlu Muhammed Hanefi Bayburt Korut (Koruk) düzünde küffarla savaşmış, Selvi ile evlenmesi; efsanelere, hikâyelere konu olmuş ve burada şehit düşmüştür. Mezarı Berne (Balca) köyündedir.
7-“Paypert” eser ve araştırmalara göre; Ermenice de Yüksek Kale demektir. Bayburt’un tüm il, ilçe ve köy isimlerinin hiç birisinin Türkçe olmaması gibi.. “Pay-i Part” dan gelir, dilde yuvarlanarak bu formunu almıştır. Pay-i Part yani Part’ların yurdu.. Partlar; Perslerin kuzey kolu veya ikinci devre (Fars adına geçmeden evvelki) adıdır. Ayrıca Arşaklılar da denir Kuzey Persler olan Partlara. İlkokul düzeyindeki haritalarda dahi bu geçer. Arşak Ermenicedir. Zaten Ermenilerle Kürtler, Perslerin uzantısıdır. Bayburt da işgal yıllarında zulmeden generalin adı da Arşak’tır. Halk arasında ‘Kör Arşak’ derler. Pers-Part-Fars.. Üçü de aynı kelimenin değişmiş halidir. Törük, Türük, Türk meselesi gibi.. Anlamı da İranilerin kutsal hayvanı simgesi totemi olan Aslan dır. Dilimize ve diğer dillere anlamı daralarak sadece dağ kedisi yani Pars olarak geçmişse de asıl anlamı kedigiller ve genelde de aslandır. Nitekim Şah dönemi eski İran bayrağında Mecusi-Zerdüşti simgeler olarak Güneş vs. ve de Aslan vardı.
Bayburt tarihini; yabancı, özellikle Ermeni kaynaklarında değil, kendi tarihimizde okumak gerekir. PAİPERT ismi yanında: DARÜL CELAL (YÜCELER YURDU) DÂRÜN NECAT (KURTULUŞ DİYARI) isimleri boşuna verilmemiştir, neden kullanmayız?
8-İPEK YOLU karargâhlarından biri Bayburt, konaklama yeri tarihi transit otelidir. Bayburt’ta konaklar, balmumu ve bal yüklü deve kervanları geçer. Seyyah Marco Polo hatıratında geniş bir şekilde anlatır.
9- IV.Muradın Revan seferinde Bayburt GİV (Alınyurt-Gençosman) köyünden götürülen Genç Osman kelle koltuğunda savaşmış, şehit düşmüştür. Bugün Irakta Bayburtlu Genç Osman Caddesi vardır.
10- Gönül erenlerinden Osman Efendi, 40 gün Çoruh Nehrini Hart Ovasına bağlayarak, Rus atlı askerlerinin işgalinin önüne geçmiş, Hart (Aydıntepe) ilçemizde şehit düşmüştür, kabri oradadır.
11- Uydurma ve yalan söyleyen tarihin yalan sayfaları arasında bulunan HART İSYANI, Şeyh Eşref Olayı, Bayburt için bir lekedir, aslı/astarı yoktur.
Millî Mücadelede Afyon Kurtkaya tepesinde arkadaşlarıyla birlikte şehit düşen Yüzbaşı Agâh Efendi şehitliği ile Kop Şehitleri ve diğer şehitlikleri ziyaret edenlere fatiha okunurken, kemikler sızlamakta, ruhlar rahatsız olmaktadır.
12- Bayburt Kaymakamı şehit Nusret gıyabi uydurma bir kararla idama mahkum edilmiş kahraman bir vatan evladıdır.
13- Devr-i Sabıkta Bayburt’a büyük zulümler yapılmış, anasının başından ehramlar zorla açılmış ve bugün tarihe geçen: “Madem biz Bayburtluyuz bu hükümeti istemezük ve İnönü’nün yaptırdığı köprüden de geçmezük” sözü ile Bayburt değerlerine ters düşen bir orkestra konserini Cumhuriyetin körpe yıllarında kapıları kapatarak Bayburt halkına zorla dinleten bir zihniyetin karşısında: “Bayburt Bayburt olalı böyle zulumat görmedi” sözünü tarihe çivilemiştir.
14- Osmanlının ilk Şeyhülislamı Molla Fenari, Bayburt Yakutiye Medresesinde Şeyh Ekmelüddin’den icazet alarak Bursa’ya gönderilmiş, ahiliğin Anadolu’da ilk temsilcilerinden Emir Muhammed, ‘Şeriatın Göğsü’ olarak nitelendirilen Sadr-ü Şeria, Ahmed-i Zencani, Hüseyin Danişmendi, büyük şair Zihni, oğlu hattat Ahmet Revâyi, bilgi kişi Dedemkorkut, İrşadiler, Celali, Hicrani, Seydi Yakup ve kırklar yediler, erenler Bayburt’u dünyaya tanıtmışlar, sayısız eserler bırakmışlardır.
15- Dünyanın en büyük kalelerinden biri olan LÜLÜ tarafından yapılan BAYBURT KALESİ’nin adı ÇİN-Ü MAÇİN KALESİ, diğer bir adı (BURC-U SARI- ÜÇ HİSARLI kaledir. Kanuni zamanında 15 bin kişilik bir koloninin içerisinde iskân edildiği, çinilerinde biriken ışınların karanlık gecelerde Bayburt sokaklarını aydınlattığı bir kale… Bayburt kalesi ile Aydıntepe ilçesinde bulunan yer altı şehrine bir yol gittiğini bilir misiniz? Hıristiyan dünyasının Protestan mezhebine mensup Hıristiyanlara zulmettiği yıllarda, kaçıp Aydıntepe (Hart) yer altı şehrini yaptıkları, orada yaşadıkları gerçeğini kaçımız biliriz?
16-Bayburt Moskof ve Rus işgalini bütün şiddetiyle yaşamıştır. Ermeni çeteleri tarafından toplanan 380, bazı kaynaklarda 510 kişi taş mağazalara doldurularak, üzerlerine gazlı bezler atılmak suretiyle cayır cayır yakılmış, tarihi Açıkhava müzesi özelliğini taşıyan bu mekan bugün maalesef işhanı olmuştur.
17- Beyböyrek Hikâyelerinin geçtiği Bayburt Koruk düzünden kaleye uçan Dengiboz (Bengiboz) isimli atın ayak işleri kale içindedir. Hikâyelerde kaleden de Duduzar Tepe’ye uçmuştur.
18-Dedekorkut Kitabı’nın orijinal metinleri içinde Bayburt kalesinden bahsederken Beyreğin Hikayesi bölümünde bir kaç yerde “Parasarın Bayburd Hisarı” lafzı geçer.”Parasar” dediği Anadolu’nun Roma ve Helenistik dönemden önceki sahipleri yani Ermeni ve Kürtlerin de kök kavmi olan “Persler” dir.
Bayburt o tarihlerde Persler’in önemli kilit bir kalesi ve ticaret yolları üzerinde mühim bir yer idi. Dedemkorkut, ya da bu hikâyeleri ilk defa I. Murad devrinde kaleme alan meçhul kişi diline böyle kolay geldiği için Parasar demiştir. Parasar ın Bayburt Hisarı demek; Pers’in Bayburt Kalesi demektir.
19- Avrupa topraklarının tümü üzerinde 12 bin çeşit bitki/çiçek bulunurken, sadece Bayburt topraklarında onbin çeşit bitkinin/çiçeğin mevcut olduğu, bir zamanlar bu topraklar üzerinde 27 bin arı kovanının bulunduğu, kervanların buradan balmumu ihraç ettikleri, Marsilya ve Fransa’ya kadar götürüldüğü, İpekyolu güzergahı olduğu, seyyah Marco Polo’nun Bayburt’ta konakladığı, tarihi Çarşı Hamamında Yavuz Sultan Selim ile IV. Muradın yıkandıkları, takunyalarının yıllarca saklandığı tarihi kaynaklarda yer alır.
20- Anadolu folkloru içerisinde Bayburt ve yöresinin değerleri saymakla bitmez. Hikayeler, masallar, ninniler, maniler, âşıkları, şairleri, yazarları, yemekleri, barları, Bayburt ağzı, tekerlemeler, çocuk oyunları, ciridi, giyim/kuşamları, ehramcılığı, beyaz ve kırmızı taş sanayisi ayrı bir özellik ve güzellik taşır.
21- Kaza kaymakamı Tunalı Hilmi Bey tarafından 1913 yılında kurulan MÜSLÜMAN DİLENDİRMEZLER DERNEĞİ, 12 maddelik tüzüğü ile enteresandır
22- Bayburt’ta bilinen 29 şehitlik vardır. Türkiye’de en çok şehitliğin Bayburt’ta olduğunu söylemek mümkündür.
23- BAYBURT ANLATMAKLA BİTMEZ. KÜLTÜR KÖKLERİMİZ ŞENOL BAYBURT, GEZ ANAYURDU/GÖR BAYBURDU, İKİNCİ MEDENİYET MERKEZİ isimli kitaplarımızda daha detaylı bilgileri alabilirsiniz.
BAYBURT BİR SEVDA, BAYBURT BİR VATANDIR.
ŞEHİT KANLARI, GÖNÜLDE YATANDIR,
GÖKLER ALEV ALEV, YER BAYRAK BAYRAK,
KIZARAN UFUK, ŞU DAĞLARA BİR BAK!
Şiirindeki mânalar yeter…
24-İran -Türkiye arasında yapılan bir anlaşmaya göre: 1500 kişiyi istihdam edecek SAMAND ve SOREN marka otomobil fabrikası kurmak üzere, Türkiye’de yer aranıyor. Marmara Bölgesi Bayburt Dernekleri bu sahada çok sayıda kapıyı çalmış, dosya vermiş, fabrikaların Bayburt’ta yapılması için gayret gösteriyorlar.
Bayburt’un yukarıda bahsettiğim hususlar çerçevesinde, fabrikalar Bayburt’a kurulursa, İPEK YOLU yeniden açılır. Bayburt tarihi değerine yeniden kavuşur.
Bayburda sahip çıkmak gerek…Bayburt değerlerini yaşamak gerek..Ayıptır söylemesi Bayburtlu olmak bir ayrıcalıktır…
Asıl ismi Ali Efendi olan DEDEKORKUT, DEDEMKORKUT, KORKUT ATA’nın Baybut’ta medfun olduğunu ilk defa yazan bir kişiyim. Kültür ve Sanat şöleninin başlatılmasında da tuzum vardır. İlk yıllarda Şölene katılıp, faydalı programlar yaptım.
Bir şölende verilen yemekte, içki ikram edildiği için salonu terkettiğim günden beri şölene davet edilmez oldum…
Peygamber Sancaktarı, Sahabi, Bayburt Fetih Kumandanı, ilk gazi Abdülvehhâb Gazi ile ilgili 2008 yılında basılan bir eserimde; bilgi ve belgelerle bu Allah/Peygamber dostunun Bayburt Duduzar Tepede kabrinin bulunduğunu belirtmiş, bugün etrafında bir külliyenin yapıldığı makam haline geldiği ayrı bir onur kaynağıdır.
Fıtrata bağlı değerleri ile ayrı bir özelliği ve güzelliği bulunan BAYBURT’a sahip çıkmanın bir Vatan borcu olduğunu bilirim.
Bölünmez bütünlüğü içinde ayrı bir yeri bulunan BAYBURT; temel değerlere bağlılığı, Vahdet ruhu ve ahlaki değerlerden taviz vermemesi ile bilinen bir ilimizdir.
Bu memleketin tam ortasından Çoruh nehrinin geçmesinden mi, başka nedenlerle mi, bilinmez fesat odakları hiç eksik olmaz, Bayburt sevdalılarına vefa borcu ödenmez…
“Dede Korkut Uluslararası Kültür ve Sanat Şöleni”nin bu yıl 24. sü yapıldı. Daha önceki yıllarda yapılan şarkı/türkü ağırlıkla şölende Kültür ve sanata yeterli yer verilmediği söylendie, yazıldı, bizde ayni kanaati taşıdık, çeşitli sözlü ve yazılı ikaz ve temennilerimiz oldu.
Telefon görüşmeleri ile mesajlarda; “Abdülvehhab Gazi Sempozyumu” ile “Bayburt Şairleri Gecesi”yapalım dedik, kabul edildi. Ehliyetli kişiler tarafımdan davet edildi. Program belli oldu, verilen söz hava…Bir Belediye başkanının böyle garip tutumu nasıl olur, ne ola, Bayburda, Bayburtluya yakışır mı?…
24. Şölen programını Vicdan Terazisinde şöyle bir gözden geçirin… Paraların nerelere, kimlere gittiğini görün.
Başkana bir mesaj çekmiştim: “Güneş doğar para almaz, / Koltuklar kimselere kalmaz!-Gün ola/Harman ola…” cevabi bir mesajı geldi: “Gelecek ve ikbal kaygım hiç olmadı. Olmayacak ta inşaallah…”
Nasip olursa göreceğiz… yazımı Bayburtlu şair Hikmet Erdemir’in ve verdiği ilhamla yazılan benim bir şiirimle bitirmek istiyorum.
BAR OYNARKEN BAYBURTLU
Bar oynarken Bayburtlu geçip barın başına
Alır sevgilisini hayaline düşüne
Birde yareni dostu dizilince peşine
Kanatsız bir kuş olur uçar sanki Bayburtlu
Çelik olur yay olur ok olur fırlar birden
Ufuklar bayraklaşır tey, tey diyen sesinden
Şimşekler çakar sanki korkusuz gözlerinden
Dostu kim düşmanı kim bilir seçer Bayburtlu
Ne gönülde kaygısı ne yüreğinde tasa
Bir anda uçup gider elem keder ne varsa
Vay haline vay derim kim yan gözle bakarsa
Yan bakanın ismini o an çizer Bayburtlu
Güm, güm vuran davulun sesi mehterdir ona
Yürek coştukça coşar sığmaz olur kabına
En büyük düşman olur yurduna yan bakana
O gafile acımaz ezer geçer Bayburtlu
Dünya yerinden oynar sarsılır arş ve zemin
Öyle vakur heybetli öyle kendinden emin
Gece gündüz bekçidir hududunda ülkenin
İzinsiz kuş uçurtmaz Yurdu bekler Bayburtlu
İkilik nedir bilmez düşünmez ayrı gayrı
Tek bir emeli vardır yalnız tek bir şiarı
Ona bacı kardeştir Ana dolu diyarı
Herkesi canı bilir kucak açar Bayburtlu
Türlü mesajlar verir tey, tey diyen sesinden
Soyu Asya dan gelir Altaylar ötesinden
Coşar coştukça coşar yer titrer tey sesinden
Her daim göz ufukta baş dik gezer Bayburtlu
Tutuşurken gör el ele gardaşları gör hele
Uysal kuzu gibiyken birden döner ejdere
Kanatlanır kuş olur başı değer göklere
Düşmanın yüreğine korku salar Bayburtlu
Görmelisin onu sen Baş barını oynarken
Yüreğin kıpırdaşır damarında donar kan
Tunçtan heykel sanırsın yahut kabaran volkan
Bulunduğu mekâna sığmaz taşar Bayburtlu
Duramazsın yerinde girmek istersin bara
Bende oynasam dersin Karabet ve Tamzara
Canım feda dır dersin canlar feda onlara
Alır seni yanına daha coşar Bayburtlu
Mendilin sallarken bir ay çizer hava da
Kendi de yıldız olur hilalin tam uçlar da
Al renkli Bayrak olur süzülür semalar da
Sonsuz a dek orada mutlu yaşar Bayburtlu
Mehmet turan barıyla durulur yavaş, yavaş
Bir kenara itilir kin nefret harp ve savaş
Herkesle bin yıllık dost herkes ile arkadaş
Gelecek yarınlara emin koşar Bayburtlu
Hikmet’inin gözünde o an şimşekler çakar
Allah’ım o ne duruş o ne heybet ne vakar
Ejder bile çekinir ihtişamından korkar
Bar oynarken Bayburtlu geçip barın başına
HİKMET ERDEMİR
VERDİĞİ İLHAMLA
Bayburtlu Bar başında, Sevgi/Sevdâ düşüne,
Helâl lokma aşında, düşer hakkın peşine,
Özellik var taşında, Sanat dolu işine,
Genç/İhtiyar yaşında, taş kırdırmaz dişine.
ÜMMET/MİLLETİNE KUCAK AÇAR BAYBURTLU!
Çelikten bir yay gibi, hedefi için bekler,
Sevdâsı Boran/Tipi, gayret ile emekler,
Bilemez onu hippi, afkuramaz köpekler,
Değildir kurnaz tilki, kểm olanı kötekler.
DOSTLA/DÜŞMANI BİLİR,AŞKTAN UÇAR BAYBURTLU!
Sarsılmayan bir iman, Kalede şanlı Bayrak,
Mazlûmlar için liman, zalimle kavga ancak,
Kader-i Hak’tan fermân, Vahdet elinde sancak,
Kel başa ilaç, dermân, Ebed onun olacak.
MÜSLİM’E VERİR SELAM, ŞERDEN KAÇAR BAYBURTLU!
Medine Işığında, Peygamber’i Yolda iz,
Sofrada kaşığında, payı vardır sizle, biz,
Saz teli âşığında, Hikmetinde ara giz,
Yâreni maşûğunda, payı alır hepimiz.
KALK BORUSU ÇALINCA, KALKAR KOŞAR BAYBURTLU!
Gönülü sevgi dolu, damarında âsȋl kan,
İslamdır oünun yolu, cânan icinde bin can,
Tevhide kalkar kolu, ilmini besler irfan,
İstemez Sağla/Solu, Allah’tan bekler ihsan.
HAKSIZLIĞA DİRENİR, KAPTAN TAŞAR BAYBURTLU!
Ayni Bayrak altında, Lazı/Kürdü/Çerkezi,
Kader yazı bahtında, Millet sayar herkesi,
Vatan/Şehir sathında, Başkan bilir merkezi,
İstiklâl-i Tahtında, yükselir daim sesi.
HİLÂL/AY’DAN KANATLI, ÖZGÜR YAŞAR BAYBURTLU!
KEMÂLİ’nin gözünde, Şehristan Gülü Bayburt,
Sağlam Maya özünde, ışıklar tülü Bayburt,
Sönmeyecek közünde, Hicrân Bülbülü Bayburt,
Kem bulunmaz sözünde, bahçe sümbülü Bayburt
ÇORUH NEHRİNE BENZER, SETLER AŞAR BAYBURTLU!
KEMÂLİ (İLHAN YARDIMCI)
