Bu amaçla tuzları 0.1-2.5 mikron büyüklüğünde iyonize tanecikler şeklinde havaya salan halo-jeneratörler kullanılır; bu boyuttaki tanecikler üst solunum yollarında takılmadan akciğer keseciklerine kadar ulaşabilirler.
Bu uygulama Doğu Avrupa ülkelerinde tabii olarak oluşmuş olan tuz 
madenleri veya mağaralarında yapılır ki buna da “speleoterapi” veya “mağara tedavisi” adı verilir (speleo=mağara).
Bu mağaraların en meşhurları Slovakya’ daki Bystrianska, Polonya’ daki Wieliczka ve Ukrayna’ daki Solotvyno’ dur.
Hastalar bu ortamlara belirli bir süre otururlar veya bir takım fiziksel veya solunum eğersizleri yaparlar.
Evde tuz tedavisi
Haloterapi, tuz lambaları veya özel bazı cihazlar aracılığıyla evlerde de gerçekleştirilebilir.
Bu amaçla kullanılan tuz lambaları, büyük bir tabii tuz kristalin oyularak içine bir mum veya ampul yerleştirilmesiyle yapılır.
Mum veya ampulün yanmasıyla yani ısınmasıyla tuzda bulunan minerallerin türüne göre pembe, turuncu, kırmızı veya mor renklerde bir parıltı oluşur.
Bir başka usul de elde taşınabilen cihazlar ve ultrasonik nebülizer adı verilen cihazlarla kaya tuzlarının solunabilen mikro zerreciklere dönüştürülmesidir.
Elde taşınan cihazlarla kuru kaya tuzu, ultrasonik nebülizerlerde ise tuz çözeltileri kullanılır (1).
Bu tedaviler gerçekten işe yarıyor mu?
Haloterapi ve speleoterapinin faydaları solunan havanın kalitesi, nemi, basıncı veya radyasyonla ilişkilendirilir.
Bu mağaraların havasında esas olarak sodyum klorit bulunur ama farklı mağaralarda değişik miktarlarda kalsiyum, magnezyum, manganez ve sülfat tuzları da vardır.
Bu ortamların sıcaklıklarının sabit olması ve solunan havanın hastaların duyarlı olabilecekleri toz, polen ve partiküllerden uzak kalmaları da fayda sağlayabilir.
Ölü Deniz’ de yapılan çalışmalar dayanak gösterilerek derinlere indikçe basınç artışının bazı solunum yolları hastalıklarında işe yarayabileceği de iddia edilir.
Özellikle de astım, KOAH, solunum yolları alerjileri ve bazı deri hastalıklar için tavsiye edilen bu tedavilerin etkinliğini destekleyen yeterli ve güvenilir bilimsel veri yoktur.
Zaten mağaraların sıcaklık, nem ve radyasyon miktarlarının birbirinden çok farklı olması standart bir değerlendirme yapmanın ne kadar zor olduğunu da gösterir (2).
Haloterapi de speleoterapi de etkinliği ispat edilmemiş tartışmalı tedavi yöntemleri olarak kabul edilir (3, 4).
Literatürde haloterapi ile ilgili 151 araştırmanın incelenmesinde bunlardan sadece birinin randomize kontrollü olduğu ortaya çıktığından bir meta-analiz yapmak bile mümkün olmamıştır.
Vaka kontrollü çalışmalarda hastalık belirtilerinde iyileşme olduğu bildirilmekle beraber bu araştırmaların çok ciddi bilimsel eksikleri vardır (5).
Hafif hipertonik tuzlu su faydalı olabilir
İçinde bulunduğu hücreyle aynı yoğunluğa sahip çözeltilere izotonik, düşük olanlara hipotonik ve yüksek olanlara ise hipertonik çözeltiler denir.
Hipertonik çözeltilerin buruna çekilmesi burun mukozasında biriken sıvıları çekerek nefes almayı kolaylaştırır; denize girip genizlerine su çeken veya kaçanlar bunu gayet iyi bilirler.
Bu, benim hastalarıma da tavsiye ettiğim bir uygulamadır.
Yüzde 3 hipertonik tuzlu su solunmasının akut viral bronşiolit sebebiyle hastaneye yatırılmış küçük çocuklarda hastalık belirtilerini azalttığı ve hastanede kalma süresini kısalttığı gösterilmiştir (6).
Fazla hipertonik tuzlu su bronşları daraltır
Hafif hipertonik tuzlu su özellikle sinüzit ve üst solunum yolları hastalıklarında faydalı olmakla beraber fazla hipertonik tuzlu solunması bronşların daralmasına sebep olur ve bu bir teşhis aracı olarak da kullanılır.
Hipertonik tuzlu su solunması havayollarının “osmolalitesini” değiştirerek iltihap hücrelerinden mediatör salgısına ve nörojenik reflekslerin uyarılmasına yol açar (7).
Hipertonik tuzlu su (yüzde 4.5) solutarak yapılan bronko-provokasyon testlerinden astım teşhisi, hastalığın ağırlığının ve tedavi etkinliğinin değerlendirilmesinde faydalanılır (8).
Gelelim neticeye
BİR: Tuz tedavisinin de mağara tedavisinin de etkili olduğunu ortaya koyan yeterli ve güvenilir bilimsel veriler yoktur.
Bu tedavileri göklere çıkaranlar ya bilgisiz ya da başka hesaplar peşinde olanlardır.
İKİ: Astım ve KOAH’ ın patogenezi ve bu tedavilerin etki mekanizmaları dikkate alındığında bunların sadece plasebo etkisinden söz edilebilir; en iyi ihtimalle hastalık belirtilerinde bir miktar rahatlama sağlaması beklenebilir.
Bunların, astım ve KOAH’ lara bırakın iyi gelmesini, bazı hastaları büsbütün kötüleştirmesi de mümkündür
ÜÇ: Bana göre tuz lambaları, tuz odası, mağara tedavisi, zaten modern tıp tarafından gereksiz ilaçlar yüklenen astım ve KOAH’ lıların bir de alternatif tıp yöntemleriyle sömürülmesinden başka bir şey değildir.
DÖRT: Bu tedavileri mucize gibi sunanlara, bugüne kadar astım ve KOAH’ lı hiçbir hastama bu tür bir tedaviyi tavsiye etmediğimi de hatırlatmak isterim.
BEŞ: Tuz lambası eve dekor, mağara tedavisi ise turistik faaliyet olur, hepsi budur!
Kaynaklar:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Speleotherapy
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22794702
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0065565/
