Fatih Altaylı’ nın bugünkü köşesinde yer alan “Deniz Baykal’ a hatalı bir tedavi mi uygulandı başlıklı” önemli bir yazısı var, okumanızı tavsiye ederim (1).
BİR: Adını vermekten “korkan” biri Türkiye’ nin önde gelen kalp damar cerrahlarından biri olamaz.
Benim bildiğim önde gelen bir uzman çıkar düşüncelerini, delillerini de sunarak “takır takır” açıklar.
İKİ: Deniz Baykal’a hatalı tedavi yapılıp yapılmadığını bilemem ama aşırı tıp, modern tıbbın en önemli problemlerinden biri hȃline gelmiştir, bu doğrudur.
Deniz Baykal’ ın hastalığı ve tedavisi ile ilgili bilgileri sadece medyada yer alan haberlerden öğrendiğim için ne teşhisinin ne de yapılan tedavinin hatalı olup olmadığına dair fikir yürütmem doğru olmaz.
Dolayısıyla da bu mevzuda herhangi bir yorum yapmayacağım ama önde gelen uzmanın söylediği çok doğru bir şey var.
Ben de bu hususa dikkatinizi çekmek istiyorum.
Evet, Deniz Baykal’ a “aşırı tıp” uygulanmış olma ihtimali vardır ama bu önde gelen cerrahın iddiasının aksine sadece önemli kişilerin değil sıradan insanların da bir sorunu hȃline gelmiştir.
Aşırı tıp artık 7’ den 77’ ye hepimizin, vatandaş Ali Efendi’ nin de vatandaş Fatma Teyze’ nin de problemidir.
Too much medicine
İnsanların acılarını dindiren, rahat nefes almalarını, sağlıklı yaşamalarını sağlayan, dertlerine deva olan modern tıp giderek insanları hasta eden, zarar veren bir sisteme dönüşüyor.
Daha fazla tahlil, MR, endoskopi, anjiyo, tomografi yaptırmanın; daha fazla aşı ve ilaç kullanmanın; kanser taramalarının; check-up’ ların insanlara fayda yerine zarar verdiğini gösteren araştırmaların sayısı giderek artıyor.
Tıp literatürüne son senelerde adı kalp krizi, felç, kanser, astım, alerji, romatizma kadar sık geçen iki “hastalık” girdi:
Bunlar, “overdiagnosis” yani “aşırı teşhis” ve “overtreatment” yani “aşırı tedavi”.
Aşırı teşhis, bir kişide onda ömrü boyunca bir problem yaratmayacak olan bir hastalığın teşhis edilmesi, aşırı tedavi ise bu hastalığın tedavisi anlamına geliyor.
Aşırı teşhis ve aşırı tedavi yapılanlar, tetkiklerle ve tedavilerle ilgili çeşitli risklere maruz kalabiliyor, bu yüzden hayatlarını kaybedebiliyorlar.
Bu, gereksiz olması yanında insanlara zarar da veren uygulamalar aynı zamanda “milyarlarca liranın da heba olmasına” yol açıyor.
Overdiagnosis ve overtreatment’ i ele alan kitaplar yazılıyor, kongreler düzenleniyor (2, 3).
Kısa adı “BMJ” olan muteber tıp dergisi British Medical Journal, bu mevzuya dikkat çekmek için “Too much Medicine” (Çok Fazla Tıp) adıyla bir kampanya başlattı (4).
Daha fazla yapmak daha iyi yapmak değildir
İtalya’da da bizim de tüm dünyanın da dikkatle takip etmesi gereken “Fare di più non significa fare meglio” yani “Daha fazla yapmak daha iyi yapmak değildir” adında bir “hareket” hızla taraftar buluyor (5).
Kısa adı AIIMS olan All India Institute of Medical Sciences‘ ın önde gelen kardiyologları “Daha Az Araştırıcı Tıp Topluluğu” (Society for Less Investigative Medicine=SLIM) adını verdikleri bir hareket başlattılar (6).
SLIM, halkı onlara “yutturulmaya” çalışılan gereksiz incelemelere karşı duyarlı kılmayı ve bu tür tarama ve tetkiklerin ne zaman gerekli olduğunu gösteren kılavuzlar hazırlamayı planlıyor.
Amaçlarını, kardiyolojiden başlayarak aşırı tıbbi tetkiklerin yarattığı giderek büyüyen tehlikeden toplumu haberdar etmek olarak açıklıyorlar.
Birleşik Krallık’ ta 220.00 doktoru temsil eden Academy of Medical Royal Colleges, çok fazla tıbbın (too much medicine) zararlarını azaltmak için bir kampanya yürütüyor (7).
Gelelim neticeye
Bizde de doktorlara, hastanelere, sağlık hizmetlerine ulaşım giderek kolaylaşıyor ve yaygınlaşıyor.
Elbette yerinde kullanılan sağlık hizmetleri hayat kurtarır ama “daha fazla tıbbın daha çok sağlık” demek olmadığını unutmayalım.
“Stenti, anjiyoyu, elektroyu bırak, kalbime koy başını doktor” diyelim ve modern tıbbın hayatımıza bu kadar girmediği senelerde “tıp tepti bu muhkem bedenimi” diyen Neyzen Tevfik’ e kulak verelim:
Bir hazakatzedeyim, midemi tıp tepti benim
Kırk katır tepse yıkılmazdı bu muhkem bedenim
Kapladı her yanımı sancı, elem, ağrı, bere
Bir mezar oldu vücut, sanki etibba haşere
Hastane sanarak çok yere girdim çıktım
İbret aldım oralardan da canımdan bıktım
Kaynaklar:
1. http://www.haberturk.com/yazarlar/fatih-altayli-1001/1679544-baykala-hatali-tedavi-mi-uygulandi
2. http://www.amazon.com/Overdiagnosed-Making-People-Pursuit-Health/dp/0807021997
3. http://www.preventingoverdiagnosis.net/?page_id=21
4. http://www.bmj.com/content/349/bmj.g4703?etoc
5. http://www.bmj.com/too-much-medicine
6. http://www.bmj.com/content/349/bmj.g4740.full
7. https://www.theguardian.com/commentisfree/2015/nov/01/drugs-pharma-doctors-patie
