Tüm dünyada olduğu gibi bizde de tiroit kanserlerinde hızlı bir artış var.
Bu artış, tiroit kanserlerinde “gerçek bir artış” ile ilgili olabileceği gibi teşhislerdeki artıştan (“yalancı artış”) da kaynaklanabilir.
Tıp teknolojisinin ilerlemesi ve yaygınlaşması, insanların bunlara ulaşımlarının kolaylaşması ve tarama programları “teşhiste bir artışa” yol açtı.
JAMA’ da yayınlanan bir araştırmada 1973-2002 arasında tiroit kanserlerinde görülen yüzde 140 artış “teşhislerin artmasıyla” açıklanıyor (1).
Bu artışın yüzde 87’ sinin 2 santimden küçük papiler tipteki kanser vakalarının teşhisindeki artışla alâkalı olması, kanserin her evresinde artış olmaması, vaka sayısında gerçek bir artış olmadığının delili olarak gösteriliyor.
Son 10 senede USA’ da tiroit kanserleri ensidansı her sene yüzde 4.5 oranında artarken ölüm oranlarında herhangi bir değişiklik olmaması aşırı teşhisle (overdiagnosis) açıklanıyor.
Finlandiya’ da üç kadından birinde tiroit kanseri var
Finlandiya’ da yapılan bir otopsi çalışmasında vakaların yüzde 35.6’ sında tiroit kanseri olduğu tespit edilmesi her üç kadından en az birinde tiroit kanseri olması anlamına geliyor.
Dr. Harach “Belirti vermeyen tiroit papiler kanseri Finlandiya’ da normal bir bulgudur ve biyolojik olarak anlamlı bir hastalığa yol açmaz” diyor (2).
Dr. Harach ile aynı fikirde olan Dr. Louies Davies ise “1 santimden küçük olan papiler kanserler normal bir bulgu olarak sınıflandırılmalıdır” sözleriyle bu vakaları teşhis etmenin erken kanser teşhisi manasına gelmediğini vurguluyor (3).
Tiroit nodüllerinin çoğu kansere dönüşmüyor
Japonya’ da Dr. Ito çapları 10 mm’ den küçük olan papiler tiroit mikrokarsinomlu 162 hastayı 8 sene boyunca takip etti.
Bunların yüzde 70’i değişmeden kaldı veya küçüldü, sadece yüzde 10’u 10 mm’ den fazla büyüdü. Hastaların yüzde 1.2’ sinde boyun lenf bezi metastazı gelişti (4).
Dr. Ito buna dayanarak “Hastalar herhangi bir tedavi görmek yerine seri ultrasonlarla takip edilmeyi seçebilirler. Bu takipte tümörde ve lenf bezlerinde büyüme tespit edilirse prognozu çok iyi olan agresif cerrahi tedavi uygulanır” diyor.
Tiroidin papiler kanserinin kapsüllü foliküler türünün artık kanser olarak değerlendirilmemesi gerektiğinin de bildirildiğini hatırlatmak isterim.
Bu teşhis konan hastalar bugüne kadar “kanser muamelesi” görüyordu; bundan sonra sadece takip edilmeleri yeterli olacak (5).
Gereksiz ameliyatları önlemek ve hastaların psikolojik olarak olumsuz etkilenmemeleri için de kanser tabirini hiç kullanmadan “occult” yani “gizli” papiler tümör ve “papiler mikrotümör” denmesi de teklif edildi (6, 7).
Aşırı teşhis nedir?
Overdiagnosis (aşırı teşhis veya gereksiz teşhis) kişiye yaşadığı sürece ölüm riskini artırmadığı gibi hiçbir şikâyete de sebep olmayacak bir kanserin teşhisi demek.
Bu teşhisin hastaya faydası yok ama pek çok zararı var çünkü kanser teşhis edilen bir hastayı tedavisiz bırakmak mümkün değil.
Aşırı teşhis neden zararlı?
Bir kanserin hastanın hiçbir şikâyeti yokken erken dönemde teşhis edilmesi mantıken çok iyi bir şeymiş sanılabilir lâkin durum hiç de öyle değildir.
Kanser teşhis edilen bir hasta “öylece bırakılamaz”, mutlaka tedaviye alınır.
Tiroit kanseri için uygulanan tedavilerin de kendine mahsus riskleri ve komplikasyonları vardır.
Hasta, kendine hiçbir zarar vermeyecek kanser için yapılan bu tedavilerden yani ameliyat, atom tedavisi ve ömür boyu ilaç kullanma ciddi şekilde etkilenebilir.
Ameliyatın riskleri var
Tiroit kanserleri tedavisinde en çok başvurulan cerrahi yöntem tiroit bezinin tamamen veya kısmen çıkarılmasıdır, bazı vakalarda lenf bezleri de alınır.
Ameliyat sırasında ses tellerinin zarar görmesi mümkün ve bu da hastada kronik ses kısıklığı, öksürük gibi komplikasyonlara yol açabiliyor.
Tiroit bezi ile beraber paratiroit bezlerin de alınması osteoporoz riskini artırıyor.
Narkozla ilgili riskler ve enfeksiyon, kanama gibi komplikasyonlar da hesaba katılmalıdır.
Atom tedavisi ve ömür boyu ilaç içme zarureti
Ameliyat sonrası dönemdeki duruma, tümör evresi ve tiroit kanserinin türüne göre halk arasında “atom tedavisi” adıyla bilinen “radyoaktif iyot tedavisi” de yapılır.
Atom tedavisi tükürük bezlerine zarar vererek kronik ağız kuruluğu ve tat alma kusuruna ve kısırlığa sebep olabilir; genel kanser riskini artırır.
Tiroitleri alınan hastalar ömür boyu ilaç almak zorundadırlar.
Bu problemlerin hiçbiri görülmese bile kanser teşhisinin yaratacağı stres ve ameliyat ve diğer tedavilerin maliyeti de önemlidir.
Gelelim neticeye
Tiroit kanserlerindeki artışı tamamen teşhisteki artışa bağlamak da doğru değil.
İstatistikler, teşhisteki artışın yanı sıra tiroit kanserlerinde gerçek bir artış olduğunu da gösteriyor.
Peki, tiroit kanserleri neden artıyor?
Kaynaklar:
1. http://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/202835
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2408737
3. http://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/202835
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12804106
5. http://oncology.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=2513250
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC502418/
7. http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/106689690301100401
