Sıvı cıva ile toz halindeki gümüş, kalay ve bakır karışımından oluşan bir alaşım olan amalgam dolgu 150 seneden beri diş çürüklerinin tedavisinde kullanılıyor;
Amalgam dolgunun ağırlık olarak yüzde 50’ si elemental cıvadan oluşur.
Son senelerde amalgamlara çinko, indiyum veya paladyum da ilave edilmektedir.
Cıva, çevrede tabii olarak bulunan bir metaldir, ısıtıldığında buharlaşır.
İnsanlar hava, içme suyu, toprak ve yiyecekler vasıtasıyla cıvaya maruz kalırlar; balıklarda bulunan cıva, endüstride cıva ihtiva eden yakıtların kullanılması gibi.
Amalgam dolgunun avantajları
Bu dolgular çok sağlamdır ve senelerce dayanır.
Cıvanın sıvı halde olması ve metal tozlarıyla birleştiğinde kısa sürede sertleşmesi sebebiyle ideal bir dolgu malzemesidir.
Uygulaması kolay ve maliyetleri de diğer dolgulara göre çok ucuzdur.
Muhtemel riskler nelerdir?
Cıvanın zararı vücuda giren miktarı ve bunun vücuttaki birikimi ile ilgilidir ve çok düşük seviyelerin herhangi bir zararının olmadığına inanılır.
Meslekleri dolayısıyla fazla miktarda cıvaya maruz kalan işçilerde sinirlilik, aşırı tepki, hafıza kaybı, baş ağrısı ve yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkar.
Amalgam dolgulardaki elemental cıvanın inert olduğu yani kullanıldığı yerde herhangi bir değişikliğe uğramadan kaldığı sanılırdı ama daha hassas yöntemlerle yapılan çalışmalarda dolguda meydana gelen küçük hasarlar sonucu düşük miktarlarda da olsa cıvanın buharlaştığı anlaşılmıştır.
Yüksek miktarda cıva buharı solunmasının özellikle beyin ve böbrekler üzerine etkileri vardır.
Eldeki bilgilere göre, amalgam dolgular erişkinler ve 6 yaşından büyük çocuklar için bir problem yaratmaz.
Sinir sistemi gelişmekte olan anne rahmindeki bebek ve küçük çocuklar cıvanın toksik etkilerine daha duyarlıdırlar.
Anne sütünde amalgam dolgudan kaynaklanan cıva miktarı EPA tarafından bildirilen seviyenin altındadır ve bu sebeple de emzirme çocuklarda bir problem yaratmaz.
Bazı kişilerde ender olarak cıva ve amalgamdaki diğer metallere karşı alerji veya hassasiyet olabilir ve bunlarda ağızda bazı lezyonlar görülebilir.
Türk Dişhekimleri Birliği de amalgam dolgulara karşı değildir.
Biyoakümülasyon nedir?
Biyoakümülasyon veya biyolojik birikim, bir kimyasalın organlarda veya vücut dokularında giderek artan miktarlarda birikmesidir.
Diş dolguları ve balıklarda bulunan cıva biyolojik birikime sebep olur.
Amalgam dolguları olan kişilerde yapılan araştırmalarda buharlaşan cıvanın beyin ve böbreklerde biriktiği gösterilmiş olmakla beraber bunun herhangi bir hasara yol açıp açmadığı net olarak belli değildir.
Dolgudaki cıva ve balıktaki cıva aynı mıdır?
Cıvanın saf cıva, inorganik cıva ve metil-cıva olmak üzere farklı kimyasal formları vardır. Diş dolgularında kullanılan buharlaşabilen saf cıvadır.
Deniz ürünlerinde organik bir cıva türü olan metil-cıva bulunur. Cıva buharı akciğerler tarafından metil-cıva ise sindirim sisteminden emilir.
Bunlar vücutta farklı şekilde metabolize edilirler, cıva buharı ve metil-cıvaya farklıdır.
Amalgam dolgular çıkarılmalı mıdır?
Dolgularda herhangi bir problem yoksa dolgu yakınında dişte bir çürüme bulunmuyorsa bunların çıkarılması tavsiye edilmiyor.
Dolgunun çıkarılması sağlıklı diş dokusunda gereksiz kayba ve çıkarılma işlemi sırasında fazla miktarda cıva buharına maruz kalmaya yol açar.
Çıkarılma işlemi cıvaya veya dolgudaki gümüş, kalay veya bakıra alerjisi olanlarda düşünülebilir.
Gebe kadınlar amalgam dolgularından endişe etmeli midir?
Amalgam dolguların gebe kadınlarda herhangi bir sağlık problemine yol açtığına dair kesin bilgi yoktur ama cıvanın plasentadan geçtiği de bilinmelidir.
Dişhekimleri gebe kadınlara gereksiz diş tedavilerinden kaçınmalarını tavsiye ederler. Gebelikte amalgam dolgu yapılması doğru değildir.
Amalgam dolgunun alternatifi var mıdır?
İndiyum ihtiva eden amalgamlarda cıvanın buharlaşması daha azdır.
Bakırı daha fazla dolayısıyla cıva miktarı daha düşük alaşımlar da vardır.
Diğer dolgu malzemeleri komposit reçine, porselen ve altındır.
Komposit reçineler diş rengindedir ve estetik açıdan daha uygundur ama bunların dayanıklılığı amalgama göre daha düşüktür.
Gelelim neticeye
BİR: Diş çürüğü olanlara özellikle de çocuk ve gençlere yeni amalgam dolgu yapılmasını tavsiye etmiyorum.
İKİ: Mevcut amalgam dolgular herhangi bir yıpranma yoksa yerinde bırakılmaları daha doğrudur.
Not: Cıvalı cam termometrelerin kullanılması ”sağlık ve güvenlik açısından tehlike oluşturduğu’ gerekçesiyle Sağlık Bakanlığı tarafından seneler önce yasaklanmıştı.
Kaynaklar:
http://www.colgate.com/en/us/oc/oral-health/procedures/fillings/article/dental-amalgam-a-health-risk
http://www.tdb.org.tr/tdb/v2/altsayfa_goster.php?id=14&yer_id=6
http://www.haber7.com/saglik/haber/448450-civali-termometrenin-satisi-durduruldu
