Yuva ve kreşlerin iç mekânında küçük çocuklar için ciddi tehlikeler yaratabilen “alev geciktirici kimyasallar” bulunduğu tespit edildi.
Chemosphere isimli dergide yayınlanan araştırma, 1.764 çocuğa hizmet veren 40 merkezde gerçekleştirildi.
Bebek ve küçük çocukların haftada 50 saatten fazla zamanlarını geçirdikleri bu mekânlarda havada ve yer tozunda 14 farklı PBDE (polybrominated diphenyl ether) ve tris phosphate bileşikleri dâhil 4 PBDE-dışı alev geciktiriciler araştırıldı.
Hem PBDE ve hem tris phosphate bileşiklerin toz örneklerinin yüzde 100’ ünde bulunduğu görüldü.
Ortalama PBDE seviyeleri, diğer çalışmalarda evlerde bulunan değerlerden biraz daha azdı ama klorlu tris’ ler daha yüksek veya evlerdeki kadardı.
Yüksek tris seviyelerinin çocukların uyku minderleri ve mobilyadan kaynaklandığı düşünülüyor.
Araştırmadan çıkan iyi sonuç, havada bulunan kimyasalların yerdeki tozlara nazaran daha az olmasıydı.
Araştırmada incelenen yuva ve kreşlerden 29’ unda döşemeli mobilya, 17’ sinde köpükten yapılmış uyku ekipmanı vardı.
Köpük olan yerlerde alev geciktirici kimyasallara daha yüksek seviyelerde rastlandı.
Çocuklar kimyasallara daha hassas
Araştırmanın uzmanlarından Asa Bradman şunları söylüyor:
“Bu sonuçlar iç mekânlarda bu maddelerin en kadar yaygın olduğunu net olarak gösteriyor.
Alev geciktiricilerle çocuklarda nörolojik gelişme arasındaki ilişkiyi ortaya koyan çalışmaların sayısı her geçen gün artıyor; bunların tiroit ve karaciğeri de etkilediğini gösteren bulgular da var.
Çocuklar çevresel kirleticilere erişkinlere göre daha hassas oldukları için onların bu zararlı kimyasallardan korunması çok daha önemli.
35 sene önce lise talebesiyken çocuk pijamalarında tris fosfat alev geciktiricilerin kullanıldığını hatırlıyorum.
Bunları bugün hâlâ görmek eni biraz şaşırttı. Bunlar hiçbir zaman yasaklanmadı”.
Alev geciktiriciler Kaliforniya’ da yasak
Amerikan kanunlarına göre, 1970’ li senelerin başında ev eşyalarının 12 saniye süreyle tutuşmaya direnmesi gerektiğinden bunlara fiyatları çok ucuz olan “alev geciktiriciler” konmaya başlandı.
Sağlığa olan muhtemel zararları sebebiyle iki PBDE türü Kaliforniya’ da 2006’ da yasaklandı.
Mobilya imalatçıları da PBDE’ lerin yerine klorlu tris kullanmaya başladı fakat yasaklanan kimyasallara bazı binalarda hâlâ rastlanıyor.
1977’ de bromlu tris’ lerin mutasyona sebep oldukları ve kansere yol açabilecekleri belirlendi ve bu bulgu kimyasalların pijamalardan çıkarılmasına yol açtı.
PBDE, Kaliforniya eyaletinde “kanserojen” olarak kabul ediliyor ve bu kimyasalların ulunduğu eşyalara “uyarıcı etiket” konulması zorunluluğu var.
80 binden fazla kimyasal madde var
Bugün ev eşyalarından yapı malzemelerine, evlerdeki aletlerden kıyafetlere, temizlik ürünlerinden kozmetiklere, yiyecek ve içeceklerden ilaçlara kadar hepimizin her gün kullandığı, temas ettiği, yiyip içtiği sayısız üründe 80 binden fazla kimyasal madde var.
İşin garip olan tarafı da bunların sadece birkaç yüz tanesinin insan sağlığı bakımından araştırılmış ve çok azının da yasaklanmış olması.
Alev geciktiriciler de bu binlerce kimyasaldan sadece bir grup; bunlar ev eşyaları ve elektronik aletlerin yanmasını önlemek amacıyla kullanılıyor.
Eşyaların yanmaya dayanıklı olmasına denecek bir şey yok ama sağlıklı olmak yanmaz eşyalara sahip olmaktan çok daha önemli.
Daha da önemlisi, alev geciktiricilerin yangınları önlemediği gibi tam aksine daha fazla toksik gaz, duman ve kurum oluşumuna sebep olduklarını ve yangınlardaki ölüm ve diğer zararların bunlar yüzünden gerçekleştiğini ileri süren tüketici grupları da var.
Alev geciktiricilerin el altından sigara üreticileri tarafından teşvik edildiği de iddia ediliyor.
Neler yapılabilir?
BİR: Halı, yatak, yorgan, döşek gibi eşyalarınızı yün, pamuk, polyester ve kendir gibi tabii olarak aleve dayanıklı malzemeden seçin.
İKİ: Yırtılan ev eşyalarını tamir ettirin.
ÜÇ: Evlerde toz birikmesini tercihan HEPA filtreli elektrik süpürgeleri ile önleyin ve yüzeyleri ıslak bir bezle temizleyin.
DÖRT: Ellerinizi sık olarak su ve sabunla (antibakteriyel olanlarla değil!) yıkayın. Böylece sadece mikroplardan değil kimyasal maddelerden de uzaklaşılmış olunur.
Gelelim neticeye
Amerika gibi bir ülkede vaziyet böyleyse bizdeki durum kim bilir nasıldır, tahmin edin bakalım.
Amerikalı veya Türk fark etmez; hepimiz çok önemli birkaç husus var.
BİR: Kimyasal maddelerin insan sağlığına olan etkileri kullanımına izin verilmeden önce araştırılmalı ve güvenilir oldukları ispatlananlara izin verilmelidir.
İKİ: Sağlığa zararlı diye yasaklanan bir kimyasalın yerine kullanılanın emniyetli olduğunun bilinmediğini unutmayın.
ÜÇ: Her fırsatta güvenirliliği ispatlanmamış kimyasallara karşı çıkılmalı ve yetkililer uyarılmalıdır.
KAYNAKLAR
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0045653514003415
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2014-05/uoc–sfh051214.php
http://www.sfgate.com/health/article/Hazardous-flame-retardants-ubiquitous-in-5479328.php
