Tıbbi fetva kurumu FDA, bundan iki sene kadar önce kolesterol haplarının (statinler) prospektüslerine hafıza kaybına sebep olabileceği uyarısının konmasını istemişti (1).
The Journal of Diabetes simli tıp dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre 40 yaş ve üzerinde olanlarda statin kullanımı ile periferik nöropati aras
ında da belirgin bir ilişki var (2).
Çalışma, Milli Sağlık ve Beslenme Araştırması’ nın (National Health and Nutrition Examination Survey) verilerinden faydalanılarak gerçekleştirildi.
Genel olarak statin kullanma prevalansı yüzde 15 ve periferik nöropati prevalansı 14.9 idi.
Periferik nöropati prevalansının statin kullananlarda yüzde 23.5, kullanmayanlarda ise yüzde 13.5 olduğu tespit edildi.
Bu “rölatif riskin yüzde 75 olduğu” manasına geliyor.
Bu ilişkinin, diyabetin durumu, yaş, cinsiyet, ırk, boy, kilo, kan kurşun seviyeleri, fakirlik, glikozillenmiş hemoglobin, B12 vitamini kullanım, alkol bağımlılığı, hipertansiyon ve yüksek dansiteli olmaya lipoprotein-kolesterol kontrol edildikten sonra da anlamlı olarak bulunduğu görüldü.
Bu gözleme dayalı bir araştırma olmadığı için bir sebep-sonuç ilişkisinden bahsetmek mümkün değil ama rölatif riskin yüzde 75 olması da bu ilişkinin ne kadar önemli olduğunu ortaya koyuyor.
Statin-periferik nöropati ilişkisi yeni değil
Statin sınıfı ilaçların nöropatiye sebep olabilecekleri yirmi seneye yakın zamandır biliniyor (3).
Statin kullanan hastaların üç sene müddetle klinik ve nöro-fizyolojik olarak takip edildiği ileriye dönük bir çalışmada 42 hastadan hiçbirinin periferik nöropati için tipik bir semptom bildirmemesi rağmen tümünde de sinir hasarı geliştiği belirlendi (4).
Araştırmacılar bu sonucu, uzun süreli statin tedavisinin klinik bakımdan sessiz fakat kesin olarak periferik sinir hasarı yaptığı şeklinde yorumluyorlar.
Kısa adı ADRAC olan İlaç Aksi Tesirleri Danışma Komitesi (Adverse Drug Reactions Advisory Committee) statinlerin nöropati ilişkisine dair 13’ ü sinir ileti testleriyle ispatlanan 281 uyarı aldığını bildiriyor (5).
Bu hastaların birçoğunda diyabet ve kronik böbrek yetersizliği gibi periferik nöropati riskini artıran durumlar olmakla beraber hastaların yarısında ilacın kesilmesiyle belirtilerin düzelmesi sebebin statinler olma ihtimalini artırıyor.
Bazı hastalarda statinler tekrar başlandığında veya doz artırıldığında belirtilerin nüksetmesi de dikkat çekiyor.
Periferik nöropatiye eğilim yaratan hastalıklar dışlandığında statinlerin nöropati yapma riskinin 10 binde 4.5 olduğu hesaplanıyor.
Periferik nöropati nedir?
Periferik nöropati, beyin ve omurilikten gelen uyarıları organlara ve onlardan gelenleri de beyin ve omuriliğe ileten periferik sinirlerin hasarı anlamına geliyor.
Periferik sinirler bulundukları yere göre çok özel fonksiyonlara sahiptir ve belirtiler de buna göre değişir.
Uzuvlarda uyuşma, karıncalanma ve hissizlik; yakıcı nitelikte ağrılar; kas seğirmeleri; kas zayıflığı, kas kaybı ve organ fonksiyon bozuklukları görülebilir.
Hazımsızlık, kan basıncının kontrolünün bozulması, terleme kusurları veya cinsel fonksiyon bozukluklarına rastlanabilir; ağır durumlarda solunum sıkıntısı ve organ yetersizlikleri de gelişebilir.
Statinlerin, sinir hücre membranlarında kolesterolün azalması veya mitokondrilerin hasara uğraması yoluyla nöropatiye yol açabilecekleri düşünülüyor.
Gelelim neticeye
Statinlere bağlı periferik nöropati ensidansının düşük olmasına aldanmamak lâzım çünkü ilaç yan etkileri ancak hasta ve hekimlerin dikkati ve bunların bir merkeze bildirilmesi sayesinde anlaşılıyor.
Ülkemizde maalesef, bırakın hastaları hekimlerin bile ilaç aksi tesirlerini ilgili merkeze bildirmek gibi bir alışkanlıkları yoktur.
Hekimlerin yan etki hakkında hastalarını sorgulamaları bir tarafa, onların bildirdikleri olumsuzlukları da çoğu zaman dikkate almazlar veya başka bir sebebe bağlarlar ve asla bunları bildirmek zahmetine girmezler.
Statinlerin periferik nöropati yapmasının, tablonun birçok hastada sessiz seyretmesinden ve bildirimlerin yeterli olmamasından dolayı çok daha yaygın olması pek âlâ mümkündür.
25 senedir kullanılan statinlerin diyabet ve hafıza kaybına yol açabilecekleri uyarısı prospektüslere daha iki sene önce girdi.
Aman dikkat, kolesterol hapı yutarken hapı yutmayın!
KAYNAKLAR
1. http://www.reuters.com/article/2012/02/28/us-fda-statins-idUSTRE81R1O220120228
2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23121724
3. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1073498/
4. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22167150
5. http://apps.who.int/medicinedocs/en/d/Js7917e/2.15.html#Js7917e.2.15
