Tıbbi fetva kurumu FDA, kolalı içeceklere ve bazı hazır gıdalara konan ve kanserojen olduğu iddia edilen “karamel boyasını” mercek altına alıyor (1).
FDA’ nın bu kararı Consumer Report tarafından gerçekleştirilen yeni bir araştırmaya dayanıyor.
Consumer Report, 2013 senesi Nisan ve Eylül ayları arasında New York ve Kaliforniya’ d
a çeşitli şirketlere ait 81 meşrubatta 4-metil-imidazol (4-MI) miktarlarını ölçtü (2).
Aralık 2013’ de de ilk testlerde 29 mikrogramdan fazla 4-metil-imidazol bulunan içeceklerden 29 yeni örneği tekrar incelendi.
En yüksek değerlere Pepsi, Diet Pepsi, Pepsi One, Malta Goya ve 365 Everyday Value Dr. Snap ‘ da, en düşük değerlere ise Diet Coke, Coke Zero ve normal Coca-Cola’da rastlandı.
Sprite ürünlerinde ise anlamlı seviyede 4-MI bulunmadı.
Pepsi One ve Malta Goya’ nın New York ve Kaliforniya’ dan alınan örneklerin bir şişe veya kutusunda 29 mcg üzerinde 4-MI olduğu ama üzerlerinde kanser uyarısı bulunmadığı tespit edildi.
İlk testlerde Kaliforniya’ dan alınan içeceklerde kutu başına 29 mcg civarında 4-MI bulunurken New York’ ta satılan içeceklerde daha yüksek miktarlara rastlandı.
İkinci testlerde New York’ ta alınan içeceklerdeki 4-MI miktarının azaldığı, mesela ilk testte 174 mikrogram olan 4-MI’ nin ikinci örnekte 32’ ye düştüğü görüldü.
Coke, Diet Coke ve Coke Zero’ da 4-MI, kutu veya şişe başına 5 mcg’ ın altında bulundu.
Karamel boyası iki sene kadar önce gündeme geldi
Kaliforniya eyaleti sağlık yetkilileri, iki sene önce üreticilere kolanın bir kutusunda 29 mcg’ dan fazla 4-MI bulunmaması gerektiğini bildirerek ya bu miktarı azaltmalarını ya da kutuların üzerine bir uyarı koymalarını talep etti.
Bu durumu sizlerle daha önce paylaşmıştım (3).
2007’ de federal hükümet tarafından yapılan bir çalışmada 4-MI’ in farelerde akciğer, karaciğer, tiroit kanseri ve lösemiye sebep olduğu gösterilmişti ve Kanser Araştırma Ajansı da 2011’ de 4-MI’ i insanlar için “muhtemel kanserojen” olarak ilan etmişti.
Hesaplamalara göre günde 29 mcg’ dan fazla 4-MI tüketen her 100 bin insanda fazladan bir kanser görülüyor ve bu 300 milyon nüfusa sahip USA için senede fazladan 3 bin kişinin kansere yakalanması anlamına geliyor.
Bunun üzerine, Coca-Cola hemen ve Pepsi ise 2014’den itibaren içeceklerinde bulunan “4-MI” miktarlarını azaltacaklarını açıkladılar.
Consumer Report bu araştırmayı dev şirketler tarafından verilen sözün tutulup tutulmadığını denetlemek için gerçekleştiriyor.
Karamel boyası nedir?
Karamel boyasının adı, hanımların evde şekeri tencerede eriterek yaptıkları karamel ile aynı olsa da bu madde şekerin “yüksek basınç ve ısı altında amonyak ve sülfitlerle” muamele edilmesiyle üretiliyor.
Üretim tekniğine göre 4 çeşit karamel boyası var ve bunlardan amonyakla üretilen iki türde 4-MI bulunuyor ama üreticiler karamel boyası yerine “yapay boya” tabirini de kullanabiliyorlar.
CSPI, kanser riskinin düşük olmasına rağmen hiçbir besin değerleri olmayan ve sadece kozmetik olarak kullanılan kimyasalın yiyeceklerde yeri olmadığını ve hiç değilse bu ürünlerin üzerine kanser riski uyarısı konmasını istiyordu.
Amerikan İçecekler Birliği (ABA) itiraz ediyor
“4-MI nin insanlarda kansere yol açtığına dair bir delil olmadığı gibi FDA da dâhil hiçbir ülke 4-MI’ yi insanlar için karsinojen olarak kabul etmiyor.
Hayvanlarda çok yüksek dozlarda görülen karsinojen etkinin insanlar için de geçerli olduğunu iddia etmek imkânsız. Bunun için günde bin kutu kola içmek lazım.
Karamelin kanserojen olduğu iddiası uzun zamandan beri yiyecek ve içecek endüstrisine saldıran grubun tüketicileri korkutmasından başka bir işe yaramayacaktır. “
Bu telaş gereksiz mi?
BİR: Karamel boyasının insanlar için kanserojen olduğunun kanıtlanmamış olması bence hiç önemli değil; bunun farelerde birçok kansere yol açıyor olması yeterli.
Ne yani binlerce, on binlerce insan kanser olduktan sonra “Karamel hakikaten kanserojenmiş, kullanmayalım” demek mi yoksa kanser yapma ihtimali olan bir maddeyi hiç kimse zarar görmeden hayatımızdan çıkarmak mı doğrudur?
İKİ: İnsanların farelerde kanser yaratan miktarlarda karamele maruz kalmaları için günde bin kutu kola içmeleri gerekir ifadesine bakıp yanılmayalım.
12 onsluk bir kutuda ortalama olarak 140 mikrogram (Kaliforniya Kanunlarına göre 5 misli fazla!) 4-MI olduğu ve karamel boyasının başka içecek ve yiyeceklerde de bulunduğu hesaba katılacak olursa kola tiryakilerinin ihmal edilemeyecek kanser riski ile karşı karşıya oldukları ortaya çıkar.
ÜÇ: Farelere bu maddenin çok yüksek dozlarda verildiği doğru ama hayvanlar laboratuar ortamında sadece bu maddeye maruz kalıyorlar; oysa insanlar her gün yediklerinden içtiklerinden, soludukları havadan başka karsinojenler de alıyorlar.
Karsinojenlerin birbirlerinin etkisini artırıcı özellikleri olduğu ve bundan dolayı da birden çok karsinojene maruz kalınması durumunda kanser riskinin artabileceği de unutulmamalıdır.
DÖRT: Bu kimyasalların hiçbir besin değeri olmadığına ve yiyecek ve içeceklere renk vermekten başka bir işe yaramadıklarına göre, endüstrinin bunları kullanmakta ısrar etmesinin mantığını anlayamıyorum.
Gelelim neticeye
Bu olaydan alınması gereken iki önemli ders var:
BİR: Her iki üretici karamel boyasının miktarını sadece USA’ da üretilen kolalarda azaltmayı taahhüt ediyor; demek ki Amerika dışında yaşayanlar ya kansere karşı dirençliler ya da canlarının kıymeti harbiyesi yok.
İKİ: Üreticiler bizi tınmıyor olabilirler ama bizim hükümetimiz, bilim dünyamız, tüketici derneklerimiz, çevrecilerimiz neden seslerini çıkarmıyorlar, ticari ilaç ve aşıları kahramanca savunan tıp derneklerimiz uyuyor mu?
KAYNAKLAR
